ABD’de başkanı belirleyen Seçiciler Kurulu nedir?

Clare Roth

Donald Trump mı Kamala Harris mi? ABD’de lider diğer ülkelerde olduğu üzere çoğunluk oylarıyla değil, Seçiciler Kurulu tarafından belirlenecek. Peki Seçiciler Kurulu bunu nasıl yapıyor?

Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) bugün yeni başkanı belirleyecek süreç tamamlanıyor. Ancak aslında yeni başkanı bugün sandık başına gidecek olanABD’li seçmenler değil, Seçiciler Kurulu belirleyecek.

Peki ABD’nin seçimler sonrasında kesin başkanını belirleyen Seçiciler Kurulu nedir ve nasıl çalışır?

ABD neden bu sistemi kullanıyor?

Seçiciler Kurulu, ABD’nin 1787 tarihli kurucu anayasasıyla yürürlüğe koyduğu bir sistem. O vakitler ABD, Birleşik Krallık’tan bağımsızlığını kazanmış, yeni bir ülkeydi.

ABD’nin “kurucu babaları” olarak anılan (John Adams, Benjamin Franklin, Alexander Hamilton, John Jay, Thomas Jefferson, James Madison ve George Washington) gücü merkezileştirmeyecek bir sistem inşa etmek istemişlerdi. Zira bağımsızlıklarını ilan ettiklerini monarşiye evrilebilecek ve sorun çıkartacak rastgele bir yapının oluşmasından kaygı ediyorlardı.

Kısaca, seçimlerin büsbütün halk tarafından yapılması fikri kendi zorluklarını da beraberinde getirmişti. Seçimle ilgili çerçeveyi hazırlayanlardan kimileri, seçmenlerin şuurlu bir halde oy verebilecek kadar eğitimli olmadığından şüpheleniyordu. Bu kuşkunun ağır bastığı devirde, okur-yazarlık oranları ABD’de ulusal bazda hayli düşüktü. Ayrıyeten yeniden tıpkı devirde kendi önderini seçme hakkına sahip diğer bir ülke örneği de bulunmuyordu.

Tüm bunlar sebebiyle Seçiciler Kurulu fikri, halkın vereceği oy ve başkanı seçme sorumluluğunun tek bir konseye verilmesi ortasında bir orta yol olarak ortaya çıktı. Böylelikle her eyalet için görevlendirilen seçmenlerin lider için oy kullanmasına karar verilmiş oldu.

Seçiciler Kurulu nasıl çalışır?

ABD hükümeti,eşit yürütme organı (Başkan ve Bakanlar Kurulu), yargı organı (Yüksek Mahkeme) ve yasama ya da kanun yapma organından (Kongre) oluşur. Kongre de iki üniteden oluşur: Temsilciler Meclisi ve Senato. ABD’nin 50 eyaletinin her biri Senato’da iki üye bulundurur. Bu şahıslar, eyaletlerini federal seviyede temsil ederler. Temsilciler Meclisi de eyalet içindeki bölgeleri temsil eder. Bir eyaletin sahip olduğu kongre temsilcilerinin sayısı, her 10 yılda bir nüfusa nazaran belirlenir.

ABD’de nüfusun en ağır olduğu eyalet Kaliforniya. Bu sebeple Kaliforniya, en fazla temsilciye sahip eyalet. Kelam konusu eyaletin temsilci sayısı 52. En az temsilciye sahip eyalet ise tekrar nüfusu sebebiyle Alaska. Onun da sırf bir temsilcisi var. Her ABD eyaleti, kendi kongre delegasyonunun her bir üyesi için bir seçim oyu alır. Yani Kaliforniya, 54 seçim oyuna sahip ve bunların 52’si Temsilciler Meclisi temsilcileri için, ikisi de senatörler için. Alaska’nın ise üç oyu vardır: Temsilciler Meclisi temsilcisi için bir ve senatörleri için iki.

Kongre’nin toplam 535 üyesi var ve Washington D.C.’deki üç seçmenle birlikte bu, ABD başkanlık yarışında 538 seçmen oyu olduğu manasına geliyor. Bir adayın seçimi kazanması için 270 oyu alması gerekiyor.

ABD’liler başkanı seçemiyorsa kime oy veriyor?

ABD vatandaşları ülkenin başkanlık seçimlerinde oy verdikleri bu, adayların seçicilerini belirler. Şayet bir lider adayı eyalet bazında halk oylarının birçoklarını almayı başarırsa, eyaletin seçici konsey oylarını almaya da hak kazanır. Örneğin, Kamala Harris Kaliforniya’da çoğunluğun oyunu alırsa Seçiciler Konseyi’nde 54 oyu da garantilemiş olacak.

ABD’nin 50 eyaleti içerisinde durumun farklı olduğu iki yer var: Maine ve Nebraska. Bu iki eyalette adayların halk oylamasında çoğunluğu sağlaması Seçici Konsey oylarını almaya hak kazanmalarını sağlamaz. Bu iki eyalette, Seçiciler Kurulu oyları çoğunluğu alana verilmeyip halk oylamasının sonucuna nazaran dağıtılıyor.

ABD anayasasında Seçiciler Kurulu üyelerinin bağlı oldukları eyalette halkın çoğunluk oyunu alana takviye vermesini zorunluluğa bağlayan bir karar yok. Lakin yine de Seçiciler Kurulu üyeleri çok nadiren halkın tercihinin bilakis bir karar veriyor. ABD Federal Kayıt Ofisi’ne nazaran, ABD siyasi tarihinde Seçiciler Kurulu üyelerinin yüzde 99’undan fazlası, taahhüt edildiği tarafta oy kullanmıştır.

Halk oylamasını kaybeden bir aday lider olabilir mi?

Evet. Hatta bu durumun ABD tarihinde tam olarak beş örneği mevcut. 2016 yılındaki seçimlerde Donald Trump, 3 milyon farkla halk oylamasının çoğunluğunu kaybetmesine karşın Seçiciler Konseyi’nde yarışı kazanmıştı. George W. Bush da halk oylamasında çoğunluğu kazanamamasına karşın Al Gore’a karşı Seçiciler Kurulu kararı ile 2000 yılında lider olmaya hak kazanmıştı. Bunlar çağdaş ABD tarihinden iki örnek. Ülkede 1800’lü yıllarda üç kişi de tıpkı biçimde lider olmaya hak kazanmıştı.

Hiçbir aday çoğunluğu kazanamazsa ne olur?

Her iki adayın da 269 Seçiciler Kurulu oyu aldığı ve kazanmak için gerekli 270’i sağlayamadığı bir eşitlik durumunda, Temsilciler Meclisi kazananı belirlemekle görevlendirilir. Her eyalet delegasyonu bir oy hakka sahip olacak ve kazanmak için de çoğunluk oy (26) gerekecektir. Lakin bugüne kadar Seçiciler Şurasında hiç eşitlik yaşanmadı.

Kazanan ne vakit ilan edilir?

Kongre 6 Ocak’ta Seçiciler Kurulu oylarını sayar ve lider da 20 Ocak’ta misyonuna başlar. Seçim günü sonuçlar açıklandığında kazanan çoklukla aşikardır ve 6 Ocak’taki açıklama da kimse için sürpriz olmaz.