11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Türkiye’nin gündeminde yer alan hususlarla ilgili olarak açıklamalarda bulundu.
Recep Tayyip Erdoğan ve AKP idaresine tenkitlerde bulunan Gül, “Benim yapacağım iş, finans ve iş etraflarının, herkesin ‘Helal olsun çok hakikat insanları buldu ve vazifeye getirdi’ diyebileceği bir grubu kurmak olur ve bu takımın de kararlı formda çalışması için müsaade eder, yetkiyi veririm” dedi.
Karar gazetesi muharriri Mehmet Ocaktan’ın yönelttiği sorular ve Gül’ün bunlara verdiği cevaplar şöyle:
– Sonuçları itibariyle çok olumsuz bir tablo görünüyor ancak sizce Türkiye’de başkanlık modeli sahiden yanlışsız uygulanabilir miydi? Sistemin geride kalan 4 yılını nasıl değerlendiriyorsunuz?
“Cumhurbaşkanı olduğum devirde parlamenter sistemin Türkiye için daha uygun olduğunu daima söyledim. Ancak kategorik olarak da başkanlık sistemine karşı olmadım. Bugünkü anayasa yapılırken aslında bütün kuvvetler bir elde nasıl toplanır hedefiyle yapıldı ve bu türlü bir dileğe karşı bu anayasa dizayn edilmiş oldu. Münasebetiyle bu türlü bir anayasa yapılırken Türkiye’nin en güzel hukukçularının, en uygun anayasacılarının çalışarak ortaya çıkardığı bir doküman olmadı. Elbette bu çok üzücü. Zira anayasa en üst, kuşatıcı ve bağlayıcı bir evraktır. Anayasalar yalnızca bir devri, bir kişiyi ilgilendiren değil, ondan sonraki periyotları, iktidarları, idareleri de bağlar. Getirdiği yetkileri anayasayı yapanlardan sonrakiler de uygulayacağı için çok dikkatli ve üniversal kriterleri temel alarak yapılması gerekirdi”
– Bunun yanında muhalefet parlamenter sistem ile ilgili çalışmalar ve açıklamalar yapıyor, nasıl görüyorsunuz?
“Parlamenter sistemle ve temel siyasi, tüzel bahisler hakkında yaptıkları açıklamalara baktığımda gerçek, ileri demokrasilere yakışan prensip ve prensipleri ortaya koyduklarını görüyorum ve çalışmaları çok kıymetli buluyorum. Lakin kıymetli olan bunların gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceği”
‘BÜROKRASİDE YANLIŞLAR ÇOĞALDI’
-Başbakanlık, dışişleri bakanlığı ve cumhurbaşkanlığı vazifelerinde yer aldığınız AK Parti iktidarları 2011 yılına kadar çok kıymetli başarılara imza attı. AK Parti’ye karşı olanlar da, herkes, bunu takdir ediyor. Lakin bir müddettir bu trend kaybolmuş durumda. Bunun sebebi sizce ne olabilir?
“AK Parti’nin kuruluş çalışmalarına, dokümanlarına, seçim beyannamelerine, birinci hükümet programımızdaki demokrasi, hukuk, iktisat, insan hakları ve dış siyaset hususlarına bakışımıza baktığımızda ben bunların hâlâ taze ve Türkiye için geçerli olduğuna inanıyorum. En büyük ayrıcalığımız da her makamda ve mevkide liyakatli beşerlerle çalışmamız oldu. Demokrasilerde sizin dünya görüşlerinize uygun şahısları kurallar çerçevesinde en üst makamlara getirmek sizin hakkınız oluyor fakat liyakat aslı çerçevesinde olmak kuralıyla. Bizim birinci devirde yaptığımız şey de buydu.
O vakit bütün bürokraside meslek mesleklerinde yetişmiş, başarılarıyla dikkat çekmiş bireyleri getirdik ve onlarla çalıştık. Onlar da daima doğruları yaptılar. Başarımızda bürokrasinin büyük katkısı oldu. Doğrusu sapmayı burada görüyorum. Artık değerli makamlarda mesleksel mesleğinden çok siyasi geçmişi öncelikli beşerler var.”
– Mesleği, liyakati önemsiyorsunuz fakat olağanda AK Parti iktidara gelirken beklenti şuydu; “İşte bunlar gelecekler, her tarafı birtakım İslamcılarla dolduracaklar, diğerlerine kapıları kapatacaklar.” Bu türlü bir kanaat vardı. Halbuki dediğiniz üzere AK Parti o periyotta sahiden işin ehli kimse, liyakat sahibi kimse onları daha çok misyona getirdi ve muvaffakiyet da galiba biraz buradan. Artık o yol biraz tahrip oldu üzere.
“Yönetimde genel olarak şöyle iki biçim vardır; birincisi, siyasetçi bir mevzuda kesin kararı vermeden evvel o hususu kapsamlı bir formda kendi bürokrasisi en ayrıntılı formda çalışır ve belgeyi siyasetçinin önüne getirir, ona nazaran karar verirsiniz. Diğer bir yol de siz siyasetçi olarak bir mevzu hakkında talimat verirsiniz, aşağıya da onun doğruluğunu yanlışlığını hiç tartışma hakkı vermezsiniz, onlar da yalnızca o işi kılıfına uydurur. Artık bu türlü olursa yanlışlar çok olmaya başlar. Verimli mi değil mi, önceliği var mı yok mu, bu tip yanlışların çoğaldığını görüyorum”
– Ekonomik kriz toplumun bütün kesitlerini rahatsız eden bir boyuta ulaştı. Kamuoyu araştırmaları da gösteriyor ki ekonomik tablo bu türlü devam ederse Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2023’te onay alması biraz sıkıntı görünüyor. 2011 yılına kadar bu üslup krizlerde olumlu sonuçları herkese gösteren AK Parti bu süreci diğer türlü yönetemez miydi? İktisatta bazen niçin bunu yapmıyorlar, şunu yapsalar düzelecek dediğimiz durumlar oluyor. Neden yapmıyorlar sizce?
“Çok haklısınız. Evvel şunu söyleyeyim, en çok hayret ettiğim şey enflasyonun bu kadar hafife alınması. Enflasyonla çok kararlı, rasyonel, güçlü bir formda çaba etmek için artık son vakit. Bundan sonra vakit kalmıyor seçime kadar. Yani birinci öncelik bu olması lazım. Enflasyonun ne olduğunu, enflasyonun nasıl büyük bir bela, kötülük, ahlaksızlık, hastalık olduğu ve bir kamu hırsızlığı olduğu sahiden idrak edilmezse enflasyonla amansızca bir çaba içerisine girilemez. Artık baktığımda bunun farkında olunulmadığını görüyorum. İçinde yaşadığımız bu yüksek enflasyon palyatif, çeşitli taktiksel tekniklerle asla yenilemez, bunlar enflasyonu ve yan tesirlerini daha da azdırır.
Sizin söylediğiniz üzere, iktidar için bir seçim yenilgisi kelam konusu olursa bunun en büyük sebebi enflasyonu hafife almak olur. Bundan 2 ay kadar evvel açıklanan son ulusal gelir tabloları, fiyat, maaş ve sabit gelirlilerin toplam ulusal gelirdeki hisselerinin ne kadar önemli bir formda düştüğünü gösteriyor. Bunun ötesinde karların, rantların, faizlerin, bunların da nasıl arttığını. Bu çok dehşet verici bir şey. Bu orta sınıfın nasıl gerilediğini, bu gelir dağılımının nasıl bozulduğunu, tablolarla, matematiksel biçimde ortaya koyuyor. Bunun bütün müsebbibi enflasyon. Bilhassa dini kıymetleri önemseyen iktidarların iktisat siyasetlerinde yalnızca faizi düşük düzeyde tutmak maksadıyla değil, öteki kötülüklerden de halkı koruyabilmeleri için enflasyonu birinci öncelik olarak gözaltında tutmaları gerekir.
Dünyada enflasyonun yüzde 6-7 olduğu ülkelerde inanılmaz seferberlik varken Türkiye’nin daha büyük bir gayret içerisine girmesi gerektiğine inanıyorum. Birinci koşul bununla uğraş edecek takımın, yani iktisat ve finanstan sorumlu takımların içeride ve dışarıda kredibilitesinin, inancının oluşturulması lazım”
‘MERKEZ BANKASI SİYASİ DİREKTİFLERDEN BAĞIMSIZ OLMALI’
-Tam burada Naci Ağbal Merkez Bankası’nın başına getirildiği vakit, Lütfi Elvan’da Hazine ve Maliye Bakanı olmuştu, bir gün sonra sayın cumhurbaşkanı dedi ki “Çok gerçek bir iş yapmışız ki dış dünyada da içeride de bir inanç havası oluştu.” İktisat esasen temel itibariyle inanç problemi. Buna karşın niçin 3 ay bile sabredilemedi?
“Doğrusu o vakit büyük bir fırsat kaçmış oldu. Bahsettiğiniz arkadaşların cumhurbaşkanına sadakatinde bir tereddüt kelam konusu değildi. Lakin yaptıkları şey rasyonel, test edilmiş, dünyada benzeri krizlerde denenmiş ve sonuç alınmış siyasetleri kararlılıkla uygulamalarıydı. Bunun sonucu olarak da itimat oluşmaya başlamıştı. O hafta Naci Bey’in vazifeden alınması büyük bir talihsizlik oldu. Hasebiyle birinci problem inandırıcı ve inanç verici bir takımın misyona getirilmesi, ikinci sıkıntı ise alışılmış ki o takımın kapsamlı enflasyonla çaba programını açıklaması ve bunun uygulanacağına dair siyasi iradenin ortaya konmasıdır.
Bazen üzülerek görüyorum, hükümetteki birtakım arkadaşlar, bize ezberletilen siyasetlerle Türkiye fasit daireden çıkamaz, zincirlerini kırıp şahlanamaz üzere açıklamalar yapıyorlar, çok yetkili makamlardaki şahıslar, çok şaşırıyorum doğrusu. Çarpan cetveli de bize ezberletilmiş ona bakarsanız. Bu tip retorikler bizi felakete götürür. Seçimlere bir sene kalmışken son fırsat, enflasyonla uğraş açısından büyük bir atak yapmak lazım”
-Peki şu an Merkez Bankası enflasyonla gayret konusunda hükümete yardımcı oluyor mu
“Çok üzücü ki tam bilakis, kanunla birinci misyonu ülkede finans istikrarını sağlamak olan banka, güya bu türlü bir yasal sorumluluğu yokmuş üzere davranıyor. Finans istikrarı enflasyonun en düşük düzeyde tutulması demek. Yani ekonomik faaliyetlerde karar alınırken enflasyonun dikkate alınmayacak kadar düşük düzeyde olması demek. Merkez Bankası temel sorumluluğunu unutmadan büyüme ve istihdam siyasetlerine takviye verirse o vakit hükümete yardımcı olur ve başarısına katkı sağlayabilir. Doğrusunun yapılabilmesi için siyasi direktiflerden Merkez Bankası’nın bağımsız olması gerekir. İtimat ve inandırıcılığın kaybedilmesindeki en büyük faktör bu”
‘ERDOĞAN’IN YERİNDE OLSAM HERKESİN ‘HELAL OLSUN’ DİYECEĞİ BİR GRUP KURARDIM’
-Seçim geliyor, diyelim ki Erdoğan’ın yerinde siz olsanız, baktınız iktisat bu kadar berbata gidiyor, bu biçimde bu durumdan çıkamam dersiniz herhalde?
“Benim yapacağım iş, finans ve iş etraflarının, herkesin ‘Helal olsun çok yanlışsız insanları buldu ve misyona getirdi’ diyebileceği bir takımı kurmak olur ve bu grubun de kararlı halde çalışması için müsaade eder, yetkiyi veririm. Şimdiye kadar dünyada enflasyon sorunu birinci sefer yaşanmıyor ki, iktisat tarihine bakıldığında hangi ülkeler nelerle karşılaştı, ne makaleler yayınlandı, ne teoriler var, daha evvel enflasyonla nasıl uğraş edildi ve nasıl bu durumlardan çıkıldı, bütün bunları bilen sağlam bir takımı iş başına getiririm ve ardına da siyasi gücü koyarım. Siz bunu deklare edin, inanın enflasyon bugünden düşmeye başlar.
Siz iş adamı olsanız ve inansanız ki bir sene sonra her şey çok uygun olacak, bugün ne yaparsınız? Yarışa girersiniz, kâfi ki bir sene sonra her şeyin uygun olacağına inanın. Yoksa teknik bir sürü buluşlarla, onun külahı buna bunun külahı ona, bunların hepsi pansuman şeyler, bunların hepsinin yan tesirleri var, büyük başka sorunlar ortaya çıkarıyor. Bir sorunu kapatayım derken öteki bir yerden açık veriyorsunuz. Fakat asıl olması gereken sade formda enflasyonla uğraş edeceğim diye programı ilan edip bunu da çok kararlı biçimde uygulamak. Bunları yalnızca seçim kazanıp kaybetme korkusunun da ötesinde Türkiye’nin geleceği açısından bakmak lazım. Zira şayet gerçek işler yapılmaz, gelecek yılki seçim için popülist siyasetler yapılır, yanlış harcamalar içerisine girilir ve ekonomik göstergeler açık bâtın çok daha negatif durumlara gelirse, Türkiye’nin gelecek jenerasyonlarını etkileyecek bir durum ortaya çıkar.
Kim iktidar olursa olsun Türkiye dünyadan daha da kopar ve geriye düşer. Toparlanması da daha güç ve maliyetli olur. Türkiye kaybeder, gelecek kuşaklar, hepimiz kaybederiz”
‘PARTİNİZİ BİR DİN PARTİSİ ÜZERE SUNMAYA BAŞLARSANIZ YANLIŞLIKLAR DİNE ATFEDİLİR’
– Dinin siyasette araçsallaştırılmasını nasıl değerlendirirsiniz? Ya da dinin tümden siyasetten arındırılması da tahminen hakikat değil, bu bahiste siz neler düşünüyorsunuz?
“Dini büsbütün hayatın dışında tutmak diye bir şey gerçekçi değil. Burada kıymetli olan şey şu, dini bir araç olarak kullanmaktan uzak durmak. Zira din, vakitlerin, yerlerin çok ötesinde bir konu, inanç. Siyaset ise konjonktürel bir yapı. Siyasetin tabiatında muvaffakiyetler olduğu kadar başarısızlıklar da var, bazen beyaza bilerek siyah deme durumları kelam konusu. Şayet kendinizi bir dinin temsilcisi yahut partinizi bir din partisi üzere sunmaya başlarsanız bütün bu yanlışlıklar, noksanlıklar sonunda dine atfedilir.
Bu çok tehlikeli bir durum. Bu dinin anlatılmasına da, bildirimine de en büyük ziyanı veren büyük bir sorumsuzluk olur. Yapacağınız şey, din özgürlüğünün önünde hangi mahzurlar varsa kaldırmaktır. Bunun ötesinde dinin rastgele bir formda araçsallaştırılmasına asla fırsat vermemek gerekir. Hasebiyle bu çok hassas bir bahis, tarihte de bunun örnekleri çok”