Bir dönemin etkili basın kuruluşlarından İkdam’da yer alan “Atatürk’ün Savarona’daki 56 Günü” başlıklı yazı dizisi aynı isimle kitap oldu.
Gazeteci-Yazar Sinan Onuş’un yayına hazırladığı kitapta, gerek yazı dizisi sadeleştirilip notlandırılırken bir yandan da dizide yer alan anlatımlar, dönemin başka başka gazetelerinden haber ve fotoğraflarla desteklendi.
Atatürk, 1 Haziran 1938’de çıktığı Savarona’da tam 56 gün geçirdi. Birden fazla kez Bakanlar Kurulu’na yatta başkanlık etti. Hastalığıyla ilgili büyük krizler geçirdi. Savarona’daki son günlerinde Hatay meselesi birinci gündem maddesi olarak yer aldı.
Hastalığına karşın ilgilendiği diğer bir önemli mesele de İstanbul’un imarıydı. Bu konuda İstanbul Belediye Başkanı ve Valisi Muhittin Üstündağ yata gelerek Atatürk’e defalarca bilgi vermişti.
TAKSİM’E YEPYENİ BİR ÇEHRE
29 Haziran 1938’deİçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Atatürk’ün konuğuydu. İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ da yata geldi. Vali, İstanbul’un imar projeleri hakkında ilgili Bakan’a ve Cumhurbaşkanı’na bilgi verdi. İmar planı, Taksim’e yepyeni bir çehre kazandırılmasıyla ilgiliydi.
Sinan Onuş, o gün yaşananlara ilişkin şu bilgiyi verdi:
“Ebedî Şef, evvelâ Köprübaşı’nın Eminönü tarafının açılması, bu kısmın modern bir plas haline getirilmesi hakkında Prost’un öne sürdüğü gerekli sebepler ile avan projeyi tetkik etmişlerdi. Bu projeye göre -şimdiki meydanın tatbik edilen ve açılan kısımları- Yeni Cami’nin, Mimar Davud’un bu güzel ve mimarî kıymeti büyük eserinin etrafındaki çirkin görünüşlü ve meydanı daraltan binalar yıkılacaktı. Yeni Cami’nin sonradan yapılma binalardan ayrılmasını güzel bir Türk abidesi zarafet ve şehametiyle ortaya konulacak faaliyetle işe başlamasını Ebedî Şef emretmişti.”
“GALATA’DAN BAKANLARIN GÖZÜNE ÇARPACAK”
Onuş, işe, Eminönü Meydanı’nın açılmasıyla başlanacağını aktardı. Onuş, yazı dizisinde buna ilişkin şu bilgiler yer aldığını belirtti:
“Mimar Davud’un asırlara meydan okuyan Koca Sinan sisteminde inşa ettiği Yeni Cami’nin etrafını açmak, bu mabedi bütün zarafetiyle ortaya koyacak bir etraf temizliği ile imar hareketlerine girişmek, Türk sanatının, Türk mimarisinin zarif büyüklüğünü, yüce zarafetiyle birlikte İstanbul’a Galata’dan bakanların gözlerine çarptıracaktı.”
“DARISI BAŞINA…”
Sinan Onuş, aslında Yeni Cami’nin etrafının açılma fikrinin Atatürk’ün zihninde 1935’ten beri olduğunu söyledi. Bunun için de dizide yer alan şu cümleleri ve dönemin gazetelerinde yer alan bir karikatürü kanıt olarak gösterdi:
“Atatürk’ün kafasında bu eserlerin Türk milletine yaraşır şekilde yer alması için Atatürk hep emirler veriyor. Örneğin, 1935’te Meclis’in açış nutkunda millete, vekillerinin huzurunda imar işlerine başlanacağını açıkça söylüyor. Dönemin gazetelerinde yer alan bir karikatür durumu net anlatıyor. Çünkü Yeni Cami, Süleymaniye Cami’ne ‘darısı başına’ diyor.”
84 YIL ÖNCE 84 YIL SONRA
“Atatürk’ün Savarona’daki 56 Günü” isimli kitaptaki bu ayrıntılar, geçtiğimiz aylarda gündem olan Süleymaniye Cami’nin bozulan silueti tartışmalarını hatırlattı.
Süleymaniye semtinin Fatih Demirtaş Mahallesi’nde kentsel dönüşüm çalışmaları nedeniyle İlim Yayma Vakfı için inşa edilen ve 2024’te bitmesi planlanan yapı, Süleymaniye Cami’nin silüetini bozduğu gerekçesiyle sosyal medyada büyük tepkilere neden olmuştu.
BARBAROS’UN TÜRBESİNİ DE ATATÜRK TEMİZLETTİ
İkdam gazetesinde 13 Haziran-13 Ağustos 1939 günleri arasında yayınlanan yazı dizisini kitap haline getiren Sinan Onuş, Atatürk’ün, “geçmişi olmayanın geleceği olmaz” sözünü bu imar işlerini takip ederken net ortaya koyduğunu söyledi.
Onuş, “Ebedi Şef, evvelce verdikleri bir emirle Beşiktaş Vapur İskelesi civarında bulunan Barbaros’un türbesi etrafının açılmasını, burasının bir park haline getirilmesini, Türk denizcilerine emsalsiz bir tarih hediye eden Koca Hızır Barbaros Hayrettin’in türbesinin bir deniz ziyaretgâhı haline konulmasını ilgililere bildiriyor” dedi.
SULTANAHMET CAMİİ’NİN SİLUETİNİ BOZAN İKİZ KULELER
Sultanahmet Camii’nin siluetini bozan Zeytinburnu’ndaki ikiz kuleler için yıkım kararı çıkmıştı. Ancak yıkım gerçekleşmedi. Gökdelenler hala yerinde duruyor ve Sultanahmet Camii’nin siluetini bozmaya devam ediyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Zeytinburnu’ndaki kuleler kendisine sorulduğunda, “Sahibiyle küstüm, kendisiyle konuşmuyorum” demişti.
Hikmet Çiçek