Aziz Çelik: Kılıçdaroğlu SSK’yı batırmadı, güçlenmesi için çalıştı

Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun SSK Genel Müdürü olduğu yıllarda kurumu batırdığına ait argümanlar seçim meydanlarında gündeme geliyor. 1992-1999 yılları arasında SSK Genel Müdürlüğü yapan Kılıçdaroğlu’nun yönettiği kurumun yaşadığı zorluklar iktidar sözcüleri tarafından seçim mitinglerinde ve tartışmalarında sıklıkla lisana getiriliyor ve sorumlunun Kılıçdaroğlu olduğu sav ediliyor.

Birgün muharriri Aziz Çelik, bu tezin hakikat olmadığını, kelam konusu yıllarda sistemsel ve siyasi meseleler nedeniyle dertler yaşandığını ve tam aksine Kılıçdaroğlu’nun bu problemleri çözmek için ağır bir gayret harcadığını belirtti. Çelik, “‘Kılıçdaroğlu SSK’yi batırdı’’ suçlamaları temelsiz: SSK’yi savundu!” başlıklı yazısında, SSK’nin o yıllarda yaşadığı krizin münasebetlerini aktardı, “Kılıçdaroğlu gerek hazırladığı raporlarla ve gerekse sık sık yaptığı açıklamalarla üstüne düşen misyonu yapmış, SSK’nin yaşadığı meseleleri lisana getirmiş, talana karşı çıkmış ve tahliller önermiş, SSK’yi ve kamu faydasını savunmuştur” diye yazdı.

Çelik’in yazısının ilgili kısmı şöyle:

“SSK Genel Müdürlüğü Kılıçdaroğlu’nun ismiyle bütünleşen ve siyaset dışındaki en kıymetli vazifesi sayılabilir. SSK’nin en kıymetli özelliği devlet bütçesinden sonraki en büyük bütçeye sahip olması ve ülke nüfusunun neredeyse yarısının toplumsal güvenliğini sağlamasıydı. Türkiye’de toplumsal güvenlik sisteminin amiral gemisi olan SSK evvelce üç temel kurumdan oluşan toplumsal güvenlik sisteminin çalışanları ve emekçi emeklilerini kapsayan kısmıydı. Başka iki kurum Bağ-Kur ve Emekli Sandığıydı. Bu üç kurum 2000’li yıllarda Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) çatısı altında birleştirildi.

‘Kılıçdaroğlu SSK’yi batırdı’ argümanı nereden kaynaklanıyor? Bu tezin temelinde SSK’nin 1990’ların ortalarından itibaren Kemal Kılıçdaroğlu’nun Genel Müdürlüğü devrinde ortaya çıkan finansman (gelir-gider açığı) problemleri yatıyor. Fakat ne SSK’nin battığı ve batabileceği tezi yanlışsız ne de Kılıçdaroğlu’nun SSK’yi batırdığı argümanı. SSK ağır siyasal vesayet altında bir kurumdur ve bu nedenle SSK’nin durumundan temel olarak hükümetler sorumludur. Öte yandan SSK batmadı (SSK üzere kamusal kurumlar esasen batmaz) ve Hazine dayanağıyla yoluna devam etti. Son olarak SSK’nin yaşadığı mali problemlerin gerisinden uzun yıllara dayalı önemli yapısal ve sistemsel meseleler yatıyor. Dahası Kılıçdaroğlu, Genel Müdürlüğü devrinde bir bürokrat olarak SSK’nin meselelerine dikkat çekti ve tahliller önerdi. Kısaca baston değil asa, İsa değil Musa ve Fırat değil Kızıldeniz!

1990’LARDAKİ SSK GERÇEĞİ

SSK 1990’ların ortalarından itibaren önemli finansman meseleleri yaşamaya başladı. Başka bir sözle SSK’nin gelirleri ile sarfiyatları ortasında açık oluşmaya başladı. Bu açık nedeniyle 1995-1998 ortasında SSK’ye kurum masraflarının yüzde 14’ü ile yüzde 32’si ortasında Hazine takviyesi sağlandı. 1995 yılında kuruma eski parayla 59,2 trilyon lira (59,2 milyon lira) Hazine takviyesi verildi. Bu ölçü 1998’de 447 milyon liraya yükseldi (kurum masraflarının yüzde 32’si). Tez ve suçlama buna dayanıyor.

Kılıçdaroğlu Genel Müdürlüğü devrinde 1995’te hazırladığı bir raporda (35 Soruda SSK Gerçeği) tedbir alınmadığı takdirde Hazine dayanağına olan muhtaçlığın daha da artacağını vurguluyor. Bu açığın nedenlerine girmeden evvel SSK Genel Müdürü bu açığın sorumlusu mu evvel ona bakalım. 1990’larda SSK Genel Müdürü’nün yetkileri son derece kısıtlıydı. Kurum özerk değildi (Hâlâ da öyle). Kurum yasalar ve hükümet siyasetleri ile sıkı sıkıya bağlıydı. Genel Müdür günlük işleyiş dışında kurumun temel siyasetlerini belirleme yetkisine sahip değildi. SSK’nin en temel sorunu siyasi vesayet hatta siyasi tasallut olmuştur. SSK Genel Müdürünün yapabileceği bu problemlere dikkat çekmek ve siyasete tahlil teklifleri sunmakla sonluydu. Gerçekten periyodun raporlarına ve basında çıkan haberlere baktığımızda Kılıçdaroğlu’nun yaklaşmakta olan meseleye sık sık dikkat çektiğini görüyoruz. 1995 yılında hazırlanan ve üstte kelam edilen Kılıçdaroğlu imzalı kitapçık SSK’nin tüm temel problemlerini gözler önüne sermektedir.

SSK’nin mali açığının gerçek nedenlerini örterek sıkıntıyı dönenim genel müdürüne fatura etmek bilim dışı bir yaklaşım olur. Bütün kamusal toplumsal güvenlik sistemleri başlangıçta birikim metoduyla, emekli sayıları artmaya başladıkça dağıtım usulüyle çalışır. Çalışan sayısının yüksek, emekli sayısının az olduğu başlangıç periyotlarında toplumsal güvenlik kurumları kaynaklarını uygun kıymetlendirmek zorundadır. Emekli sayısı arttıkça kurumlar artık birikim yapamaz ve o günkü kaynaklarını o gün dağıtmak zorunda kalır. Bunun sonucunda da mali takviyeye gereksinim duyar ve bu durumda da kamu katkısı kaçınılmaz olur. Hasebiyle fon kaynaklarının gerçek kıymetlendirilmesi ve bozulan gelir sarfiyat (aktüerya) istikrarı nedeniyle devlet katkısı yaşamsal hale gelir.

KAYIP 12 MİLYAR DOLAR

Kılıçdaroğlu SSK kaynaklarının düşük faizle kıymetlendirilerek heba edildiğini sık sık vurguladı. SSK’nin gelirlerinin masraflarından çok olduğu devirde, SSK fonları düşük faizli devlet tahvillerine yatırıldı. Kuşkusuz bu kararı hükümetler verdi. Bunun sonucunda SSK önemli ziyana uğradı. Kılıçdaroğlu tarafından yapılan hesaplamaya nazaran 1970-1994 ortası SSK fonları enflasyonun 5 puan üzerinde değerlendirilseydi SSK’nin yaklaşık 12 milyar dolar ek kaynağı olacaktı. Öteki bir tabirle yalnızca fon gelirlerinin düşük nemalandırılması sonucunda SSK 1994 itibariyle 12 milyar dolar ziyana uğratıldı. Kılıçdaroğlu SSK’yi batırmak bir yana SSK’nin batık 12 milyar dolarının peşine düşüyor.

SSK’nin Hazine dayanağına gereksinim duymasının bir öteki nedeni Türk toplumsal güvenlik sisteminde devlet katkısının yokluğudur. 1990’lı yıllarda OECD üyesi ülkelerinde çok önemli devlet katkıları kelam hususudur. Örneğin devlet katkısı Norveç’te yüzde 55, Almanya’da yüzde 26, Belçika’da yüzde 31, Fransa’da yüzde 20 iken Türkiye’de o yıllarda devlet katkısı yoktur. Hasebiyle Türkiye’de 1990’lı yıllarda toplumsal güvenliğe sistemli devlet katkısı olsaydı SSK aslında açık vermeyecekti. Türkiye’de sistemli devlet katkısı 2008 sonrasında yapılmaya başlandı. 2008 sonrasında devlet katkısının toplam SGK masrafları içindeki hissesi 2008-2022 ortasında yüzde 37-49 ortasında gerçekleşti. Hasebiyle SSK battı denilen periyotta ortaya çıkan finansman açığının en yüksek yüzde 32 olduğu düşünülecek olursa sorunun özününün devlet katkısı olduğu anlaşılacaktır. Devletin tertipli katkı vermediği aksine SSK fonlarını düşük faizle ziyana soktuğu bir devirde asıl suçlanması gereken buna dikkat çeken ve itiraz eden Kılıçdaroğlu değil devrin hükümetleri ve toplumsal güvenlik politikalarıdır. Günümüzde AKP hükümetleri SGK’ye 1990’lı yıllardan daha fazla devlet katkısı aktarmaktadır. Bir başka sözle devlet katkısı dışarıda bırakılırsa günümüzde ‘SGK açığı’ çok daha fazladır. Lakin toplumsal güvenliğe devlet katkısı hakikat bir yaklaşımdır. Dün de olmalıydı. Devlet katkısı olmayan bir periyodun faturasını bunu vurgulayan genel müdüre kesmek haksızlık olur.

Öte yandan SSK’nin 1990’lı yıllarda yaşadığı mali problemlerin bir öbür nedeni primlerini tahsil edememesidir. Prim afları ve borçlanma kanunları SSK’nin alacaklarını tahsil edememesine yol açmıştır. Örneğin 1999 itibariyle SSK’nin prim alacakları 740 trilyon liraya ulaşmıştır. 1998 yılında kuruma sağlanan devlet dayanağının 447 trilyon olduğu düşünülecek olursa SSK’nin pirim alacaklarının bir öbür kıymetli sorun olduğu unutulmamalıdır.

HÜKÜMETLER SSK’Yİ TALAN ETTİ

SSK’nin 1990’larda yaşadığı mali meselelerinin bir öteki kıymetli nedeni de aktif-pasif (çalışan-emekli) istikrarının giderek bozulmasıdır. Kılıçdaroğlu tarafından hazırlanan rapora nazaran 1960’ta 24,3 sigortalıya bir emekli düşerken 1980’de bu oran 3,47’ye, 1990’da 2,16’ya ve 1994’te 1,93’e gerilemiştir. Bu durumun iki temel nedeni olduğu söylenebilir. Birincisi kayıt dışı çalışanların çokluğudur. Sigortalı sayısı az olursa kurumun prim geliri azalacaktır. Sigortalı sayısının artırılması ise kayıt dışılıkla gayret ile mümkündür. 2000 yılı iddialarına nazaran 4 milyon kişi kayıt dışı istihdam nedeniyle SSK’nin aylık prim kaybı 166 trilyon TL civarındadır. Kayıt dışılıkla uğraş ise bir genel müdürün değil hükümetlerin işidir.” (HABER MERKEZİ)