Bedava doğalgaz maaş zamlarını aşağı mı çekecek?

Mayıs ayında doğalgaz abonelerinin faturaları sıfırlandı. Seçim promosyonu bütçeleri rahatlattı lakin iktisat uzmanlarına nazaran, Mayıs ayı hesaplamalarında doğalgazın yok sayılması enflasyonu düşük gösterirken, önümüzdeki altı ay için memur ve emekli maaşlarına yapılacak artırımları olumsuz etkileyebilir. Ekonomim müellifi Alaattin Aktaş, “Doğalgaz kaynaklı sıfır ya da eksi enflasyon makul bir hesaplama mı?” başlıklı yazısında bu etkiyi şöyle kıymetlendirdi:

“Bu ortada ‘Mayıs enflasyonu sıfır ya da negatif gelse ne olur ki, esasen seçim geride kaldı, aylık enflasyonun ne kıymeti var’ diye düşünenler çıkabilir. Yok yok o denli düşünmeyin! Bu sıfır ya da negatif yahut çok küçük artış öteki istikametten çok değerli.

Hangi taraftan mi; yılın ikinci yarısında memur ve emeklilere yapılacak artırım var ya, işte o istikametten… Hem de o denli sırf bir ayı ilgilendirmiyor o artırım, baz bir manada düşük kalacak ve bundan sonraki oranlar daima o görece düşük meblağın üstüne eklenerek gidecek.

Ancak bu yılın ikinci yarısı için lisana getirilen en düşük memur maaşının 22 bin lira olacağına dönük vaat hasebiyle daha evvel belirlenmiş olan artırım oranı memurlar için pek de manalı görünmüyor. Bunu da bir not olarak düşmek gerekir.

TÜİK’İN AÇIKLAMASI

TÜİK’ten evvelki gün yapılan açıklamada, EPDK’nın Resmi Gazete’de 5 Mayıs’ta yayımlanan kararına atıfta bulunularak 24 Nisan’dan 31 Mayıs’a kadarki birinci doğalgaz faturalarının Enerji Bakanlığı bütçesinden karşılanacağı hatırlatıldı.

TÜİK, bu uygulamanın mayıs ayı tüketici fiyat endeksinde aşağı taraflı güçlü bir tesir doğuracağını belirtti. Açıklamada ayrıyeten hazirandan itibaren aylık 25 metreküpe kadarki tüketimin fiyatsız olması münasebetiyle kısmi bir indirim yaşanacağı, sonbaharla birlikte ise bu sefer endeks üstünde yukarı taraflı kuvvetli bir tesir görüleceği kaydedildi.

MAYISTA NE OLACAK, NASIL OLACAK?

Doğalgazdaki bu uygulamanın mayıs enflasyonuna olabilecek tesirini ölçebilmek için elde data olması gerekiyor. Bilhassa de doğalgazın TÜFE’deki yükünü bilmek büyük ehemmiyet taşıyor.

TÜİK, geçen yıl unsur fiyatlarını açıklamayarak başlattığı data karartmada kapsamı bu yıl husus yüklerini açıklamayarak biraz daha genişletti. Münasebetiyle doğalgazın TÜFE’deki yükünü tam bilmiyoruz. Ancak bu demek değil ki bu bahiste elimizde hiç data yok.

Doğalgazın tartısı gruplandırılarak veriliyor. Buna nazaran TÜFE’de 04521 koduyla yer alan kalem ‘şehir gazı ve doğalgaz’ olarak tanımlanıyor. Bu kalemin tartısı yüzde 2.8871. Bu kalemde doğalgaz aboneliğinin de bulunduğu, o düşüldükten sonra doğalgazın tartısının 2.83 dolayına indiği biliniyor.

Ancak bu tartı sabit değil. Yılbaşında belirlenen bu yük ilgili unsurun fiyat değişimine nazaran aydan aya değişebiliyor, doğalgazda da bu gözlendi.

Yılın birinci dört ayında TÜFE genel olarak yüzde 15.21 artarken, doğalgaz fiyatlarında yüzde 5.48’lik gerileme oldu. Bu karşıt istikametli hareketten ötürü doğalgazın TÜFE içinde yılbaşında yüzde 2.83 olan yükü mayıs ayında yüzde 2.32 dolayına geriledi.

HESAPLAMA NASIL YAPILACAK?

TÜFE’nin iki kalemden oluştuğunu varsayalım; doğalgaz ve başkaları…

Doğalgazın yükü yüzde 2.32, oburlarının yükü ise yüzde 97.68.

TÜİK, Eurostat uygulamaları çerçevesinde mayıs ayında doğalgaz için ‘sıfır fiyat’ formülü uygulayacak.

Yani doğalgazın fiyatı mayısta artmamış üzere dikkate alınmayacak, doğalgaz yok varsayılacak.

TÜFE’nin toplamı 100, bunun 2.32’si doğalgaz, kalan 97.68’i başka kalemler. Bir sefer 2.32’lik doğalgaz biraz evvel dediğim üzere yok varsayılacak. Dikkat edelim; artışın sıfır alınması öbür, o kalemin yok varsayılması öteki.

Diyelim TÜFE’nin yüzde 97.68’ini oluşturan kalemlerde hiç fiyat artışı olmadı, oran sıfır. Bu durumda 2.32’lik doğalgaz yokmuş üzere hesaplama yapıldığına nazaran toplam endeks 97.68 olacak ve nisandaki 100’e nazaran yüzde 2.32’lik bir gerileme ortaya çıkacak. Yani mayıs enflasyonu bu kadar gerileyecek.

Diğer kalemini oluşturan 97.68, örneğin yüzde 2.37 artarsa 100’e çıkacak ve mayısta nisana nazaran toplam fiyat değişimi sıfır olacak.

Doğalgaz dışındaki kalemlerde mayıs ayında nasıl bir fiyat hareketi olduğuna ait sağlıklı ve derli toplu bir dataya en azından ben sahip değilim. Lakin TÜFE’de tartıları görece yüksek olan akaryakıt ve motorinde ay ortalaması bazında sırasıyla yüzde 7.8 ve yüzde 7.4 indirim olduğu dikkate alınırsa genele yayılmış çok süratli bir fiyat artışı olmadığı söylenebilir. Münasebetiyle yüzde 97.68’lik mal ve hizmet kümesinde da fiyatların çok besbelli bir artış göstermediğini görebiliriz.

Sonuç olarak TÜFE’de mayıs ayında yüzde 0.35 ile yüzde 0.85 ortasında bir düşüş görmek şaşırtan olmaz.

YILLIK ORAN YÜZDE 39.5’E İNECEK

Mayıs ayındaki değişimin sıfır olması, mayıstan mayısa yıllık TÜFE değişiminin yüzde 39.5’e inmesi sonucunu doğuracak. Mayısta fiyat gerilemesi olursa yıllık oran doğaldır ki daha da düşük gerçekleşecek.

Yıllık artış oranı nisan ayı prestijiyle yüzde 43.68 seviyesinde bulunuyordu.” (HABER MERKEZİ)