Bilim dünyası Türk öğrenciyi konuşuyor: Kara deliklerle ilgili algıyı değiştirdi

Fulbright bursuyla Northwestern Üniversitesi Weinberg Sanat ve Bilim Koleji’nde doktora eğitimine devam eden Fulya Kıroğlu, orta büyüklükteki kara deliklerin çekirdeklerini fırlatıp kozmik iz bırakmadan evvel yıldızlardan bir modül kopararak parlaklığa sebep olduklarını göstermek gayesiyle üç boyutlu bilgisayar modellerini kullandı.

Kıroğlu, simülasyonlar sırasında orta kütleli kara deliğin yıldızı yörüngesinde yakaladığını belirterek, “Her tıp attığında yıldızdan bir ısırık daha aldı. Yıldızın sırf ağır, halsız çekirdeği kaldığında kara delik onu fırlattı ve galaksi boyunca uçurdu.” dedi.

Modelleme tahlilini açıklayan çalışmanın “The Astrophysical Journal”da yayımlanmak üzere kabul edildiğini belirten Kıroğlu, bulguların “American Physical Society”nin nisan toplantısında paylaşıldığını söyledi.

Northwestern Üniversitesinde yaptığı uzay araştırmasının ayrıntılarını anlatan Fulya Kıroğlu, “Kara delikler ışık yaymazlar, bu nedenle direkt gözlemleyemiyoruz. Yeniden de etraflarındaki ortam üzerindeki tesirlerini inceleyerek onlar hakkında bilgi edinmemiz mümkün. Bunun birkaç yolu var. Yıldızlar ve gazlar üzerindeki tesirlerine bakabiliriz.” diye konuştu.

Kara deliğin güçlü yer çekimi tesirinde etrafındaki yıldızların çok süratli hareket ettiğini, bunun da teleskopların belirleyebileceği radyasyon yaydığını söyleyen Kıroğlu, tıpkı vakitte çarpışma ve birleşme sürecindeki kara deliklerde kütle çekim dalgalarının gözlemlenebildiğini belirtti.

Türk doktora öğrencisi, gelişmiş bilgisayarlarda hazırladıkları 3 boyutlu simülasyonlarla farklı boyutlardaki kara deliklerin etrafına güneş boyutundaki yıldızları gönderdiklerini ve ortaya çıkan sonuçları incelediklerini söz etti.

“Bazı durumlarda yıldızın büsbütün parçalandığını, birtakım durumlarda ise sadece ağır çekirdeğinin kaldığını gördük. Ağır çekirdekli yıldızların kara deliklerin etrafında 5 cins atabildiğini, her çeşitte belirli ölçüde kütle kaybettiğini ve bundan ötürü da ne kadar parlaklıkta X ışınları yayabileceğini hesapladık. Sonuçlarımız heyecan verici. Her çeşitte yayılan ışığın kara deliklerin varlığını izlemek için kâfi parlaklıkta olduğunu gördük. Temel olarak yıldızları milyon tane küçük parçacıktan oluşturuyor ve bu parçacıkları kara deliğin tesirinde hesaplıyoruz. Bunun için çoklu grafik kartları kullanıyoruz ya da kodlarımızı paralel hale getiriyoruz. Bu sayede bu tıp simülasyonları iki hafta ya da bir aylık bir müddette yapabiliyoruz.”

Orta büyüklükteki kara delikler üzerine yaptığı deneyin bilim dünyasındaki çalışmaları yönlendireceğine inandığını söyleyen Fulya Kıroğlu, “Bu tıp olaylar galaksimizin, çoklukla merkezlerindeki muhteşem kütleli kara deliklerden oluyor fakat bunlar çok az olan olaylar. Bu yaptığımız simülasyonlar, gök bilimcilerin orta kütleli kara delikleri bulmalarına yardımcı olabilir.” dedi.

Kıroğlu, elde edilen bulguların, bu çeşit ışınlar için X-ray müşahedesi yapan uzay teleskoplarının daha uzun vadeli kullanılmasını teşvik edebileceğine dikkati çekti.

Türk doktora öğrencisi, geçen ay “American Physical Society” toplantısında bu hususta sunum yaptığını ve buna ek birkaç farklı toplantıya davet edildiğini lisana getirdi.

Kıroğlu’nun, American Physical Society ve Northwestern Üniversitesi tarafından reklamı yapılan çalışmasından, ABD ve İngiltere’deki televizyon kanallarında da övgüyle bahsedildi.

ABD’de benzeri bahislerde post doktora çalışmasını tamamlamak istediğini, daha sonra Türkiye ya da Amerika’da akademide kalmayı hedeflediğini belirten Fulya Kıroğlu, “Aynı vakitte Türkiye’de uzay farkındalığını ilerletecek projeler ve eğitim çalışmalarına da katkıda bulunmayı çok isterim.” dedi.

“Türkiye Uzay Ajansının kurulması kıymetli bir adım. Yurt içinde yapılan uydularımız var.” sözlerini kullanan Türk doktora öğrencisi, bunların geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için kâfi kaynağın ayrılması gerektiğini vurguladı.

Mezun olduğu Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) Uzay Geliştirme Bölgesi kurulacak olması nedeniyle heyecanlandığını lisana getiren genç bilim insanı, “Şahsen Amerika’daki eğitimime ODTÜ’deki kıymetli hocalarımdan edindiğim bilgiler sayesinde kolaylıkla ahenk sağlayabildim.” dedi.

2019’da geldiği ABD’de Fulbright burslusu olarak 4 yıldır astronomi alanında doktora çalışmalarına devam eden Kıroğlu, tıpkı vakitte üniversitenin Disiplinler Ortası Astrofizik Keşif ve Araştırma Merkezi’nin üyesi olarak bilimsel çalışmalarını sürdürüyor.