Bizim kahramanlarımız “kartondan” değil

“Mecmua Evreni”nde biraz vakit geçirenler için bile, “Bu yazı mecmua sayfaları ortasında kalmamalı” cümlesi, bildik bir kalıptır. Sahiden de kimi yazılarda, daha başlığından itibaren bir “özgül ağırlık”, sayfalardan okuyucuya geçer. Cemil Meriç merhumun, “Dergiler, hür tefekkürün kalesi” vecizesindeki prestiji hak eden, fikir akımlarının, edebî cereyanların fideliği, fidanlığı olan kimi mecmualardaki, kimi yazılar da bir hazırlanışın, bir “olma” sürecinin, bir “kemâle erme”nin işaret fişeği üzeredir.

Murat Erol’un Genel Yayın Direktörlüğünü yürütüp, üzerine titrediği fakat biraz “dergicilik ölüyor” hakikâti ancak en çok da “reel ekonomi”nin zorlamasıyla evvel sorunlu süreçlerden geçen, nihayetinde de yayım hayatına veda eden Notlar Dergisi’nde (Yıl 2017, Sayı 3) yayımlanan “Kahramanı Beklerken” başlıklı yazı da işte böylesi bir işaret fişeğiydi. Erol’un yıllardır “demlenen”, hazırlanan fikir işçiliğinin yol işaretlerinin birincisi olan “Yerlilik Düşüncesi”, akabinde “Kaybetmenin Hâlet-i Rûhiyesi” derken, nihayetinde “Kahramanı Beklerken”i de bu vetirenin kıymetli bir randımanı olarak arz-ı endam etti.

Murat Erol, son kitabına isim olan o yazısında, “kahraman”a dair dikkat alımlı tanımlara, analizlere yer vermişti. Birden fazla asrı; putperest necasetle kirletilmiş “antik çağlar”dan kopup gelen bu sözün üzerindeki mitolojik çerçöpe, olağanüstünün fevkindeki – Nasıl denir? – palavracılığa, bazen “metrekareye birkaç tanrı” düşüren hamakât yüklü müşrikliğe ve daha bunlara benzeri birçok sakilliğe daima bir ikrah hissiyle yaklaşanlar için Murat Erol’un, mitolojiden günümüze bile bulaşan “düzmece kahramanlar” izleği ile “bizim” müktesebatımızdaki “sahici kahramanlar” çizgisini mukayesesi dikkât cazipti, kıymetliydi.

YERLİLİK FİKRİNDEN BESLENİYOR

Murat Erol elbette o yazıda da safını “Yerlilik Düşüncesi”nden yana belirlemiş, bu türlü yapılmadığı takdirde de “Kaybetmenin Hâlet-i Rûhiyesi”ni tatmanın kaçınılmaz olacağını ihsas ettirmişti. “İnsan aklı” diyordu Murat Erol, “Geçmişin karmaşık ve çözemediği noktalarını kendisi doldurmaya çalışırken kimi vakit ipin ucunu kaçırmıştır. İpin ucunun kaçtığı yerleri temel olarak mitoloji incelemektedir. Batı’nın paganist kültürünün temelleri ipin ucunun kaçtığı yerlere inşa edilmiştir. Varlığın sırlarına yanlışsız giderken, boşlukları uydurulan ilahlarla doldurdular. Aydınlanma, tanrıyı çekmeceye koyarken, çağdaş periyotlarda mit rablerin yerini tabiat / insanüstü kahraman anlatıları almaya başladı. Varlığın sonlarının çok ötesinde bir insanüstülükle donatılan kurgusal kahramanlar, kurgulanan dünyanın ilahları olmaya hazırdılar. Çünkü bu rabler süratle kapitalizmin tüketim çarkında yerlerini aldılar ve birer pazarlama araçlarına döndüler. Sürekliliği kesintiye uğraşmış bir tarih üzerinden icatlara girişirken, kültür ve ideoloji kodlarını buraya yaslamayı ihmal etmediler.”

Gerçekten de hanidir; Hollywood başta, Avrupa sineması, keza Hindistan ya da Uzakdoğu kurdelaları, elhasıl pagan toplumların kültürlerinden tevarüs edilen mirasla “Tevhidî bakış”tan yoksun neredeyse çabucak her medyatik üretim merkezinde ortaya konulanlar, “insan olmayan insanüstü kahramanlar”, “Mehdi beklentisini canlı tutan üstün varlıklar”, “dünyayı kurtaran olağanüstü yaratıklar” vb. biçimindeki üzücü halde uydurmacalardan diğer bir şey değil.

BİZDEKİ KAHRAMANLIK ANLAYIŞI

Erol, “Bizde ise doğuştan kahramanlık değil, bahtın getirdiği kurallar sonrasında ortaya çıkan kahramanlık vardır” diyerek iki kahraman tipolojisi ortasındaki farkı ortaya koyuyor. “Müslümanın hayali ile oburlarının hayali ortasındaki fark biraz da buradadır. Müslüman bilmediği tarihle ilgili olarak her devirde bir peygamber geldiğinden bir ilkelliğin olmayacağına inanırken, başkaları, aklının sonlarının alabildiği kadar üretime geçti. Bugün işte Batı medeniyetinin üzerinde bina edildiği akıl budur.”

Bu akıl, sakat bir akıl. Sık sık, onca rasyonalite argümanlarına karşın en hafif tabiriyle çocuksu, abuk subuk hayalleri parlattıkça parlatan, buna karşılık – üstelik fıtratta da var olan – tek ve gerçek kudret sahibi Büyük Allah’a imanı, O’na güvenmeyi, O’na sığınmayı sakatlayan bir akıl. Bi’ dolu saçma sapan mitolojik hikayeden, gide gide daha da saçmalaşan bi’ dolu çağdaş hurafe, patatesten inanılmaz yaratık, kartondan kahraman…

Bütün bunlara karşılık, “bizde” ise işler farklı. Geçmişte de farklıydı, bugün de farklı. Murat Erol kitabında, “mesela” diyerek 15 Temmuz’da şahit olunan kahramanlıklara dikkat çekiyor. 15 Temmuz kalkışmasında kimi askerî birliklerin önüne iş makinasını çekip, bu meşum harekete set olmaya çalışan isimsiz operatör yahut Ömer Halisdemir’den bahsediyor. Sahiden de o geceki gerçek insanların gerçek kahramanlıklarının yanında, en savlı Hollywood prodüksüyonu ilkokul müsameresi düzeyinde kalır. Hiçbir şeyin taklidi, gerçeğinin yerini tam manasıyla dolduramıyor, elbette kahramanlığın da.

Kim bilir; Erol’un, Batı dünyasının bu darbe teşebbüsünü farklı istikametlere çektiği ya da kimi yerde ferdî kimi yerde toplumsal fakat toplamda destansı tavırları küçültmeye çalıştığı istikametindeki tespitinde; onların antik çağ bulaşıklığından bir türlü kurtulamayan zihin ve gönül kodlarındaki “palavradan kahraman” stereotipine bizim gerçek kahramanlarımızın uyumsuzluğunun da – elbette “asıl kederleri başka” ihtirazî kaydını düşerek – bir hissesi vardır.

İşte o yazı; bir kitabın “kilit taşı”, o başlık da bir kitabın serlevhası olma keyfiyetiyle geçtiğimiz günlerde Muhit Kitap’tan çıktı, kitapçı raflarıyla kitap sitelerindeki yerini aldı. Kitaba ismini veren “Kahramanı Beklerken” ile onu tahkim eden öbür yazılar, Murat Erol’un giderek daha derinlikli ve oylumlu hale gelen fikirlerini, personelliği daha da artan kalemiyle ortaya koyduğu bir çalışma olmuş. Gönlüne, aklına, eline sıhhat Murat Erol.