CDS’deki artış Türkiye’nin yükünü katladı: Sonbahar borç gerilimi ile geçecek

Türkiye’nin 5 yıllık iflas risk primi CDS’leri 880 puanlardan 730’lara gerilese de dolar/TL 17.95 lira üzerindeki seyrini koruyor. Döviz cinsi borçlanma maliyetleri ise geçen yıldan bu yana en güzel oranda ikiye katlamış durumda. Bu ortada başta bankalar olmak üzere Hazine ve bankacılık dışı dalın ağustos-aralık aylarını kapsayan devirde çevirmesi gereken 22-23 milyar dolarlık dış borç bulunuyor.

Bankalardan Garanti birkaç ay evvel Yapı Kredi ise geçen hafta yüksek maliyetler nedeniyle eurobond yenilemesi yapmayacağını duyurdu. Lakin bu 22-23 milyar doların yüzde 100 çevrilmesi bile 5-6 milyar dolarlık finansman açığı yaratıyor.

Bu kadar paranın dışarı ödenmesi gerekiyor. Fakat bankalar üzere opsiyon kullanılmadığı ve daha az çevrildiği durumda ise içeriye getirilen dolar ve bankaların Merkez Bankası ile swap ölçüsü azalacak. Bu da Merkez Bankası’nın da etkilenmesi sonucunu doğuracak.

50 milyar doları bulan bir dış finansman yükü var

Bankacılık bölümünden edinilen bilgiye nazaran vadeye gerçek kısa vadelerde dolar borçlanma maliyeti yüzde 9.5-10 düzeylerindeyken 7-8 yıllık uzun vadelerde ise yüzde 10-13 ortasında değişiyor. Son 12 aylık periyotta ise 50 milyar doları bulan bir dış finansman yükü var. Kaynakların verdiği bilgiye nazaran bankaların borç çevirme rasyosu yüzde 90’larda ve yatay seyrediyor.

Banka dışı bölümün yüzde 128’lerde fakat yüzde 150’lerden aşağıya gelmeye başladı. Dünya’dan Şebnem Turhan’ın haberine nazaran Ağustos 2020 pandemi devrinde yüzde 70’lerin altına gelmişti. Önümüzdeki periyotta 22-23 milyar doların yüzde 100 çevrilmesinin bile yaklaşık 5-6 milyar dolarlık finansman açığı yarattığını bir bu kadar daha paranın dışarıya ödenmesi gerektiğini vurgulayan kaynaklar, Hazine’nin ise yaklaşık 3 milyar dolarlık eylülde bir itfası bulunduğunu lisana getirdi. Kaynaklar, bunun yeni bir borçlanmadan mı yoksa diğer kaynaklardan mı karşılanacağının ise belgisiz olduğunu kaydetti.

MB ile bankalar ortasında Swap süreçleri azalacak

Geçen hafta ise Yapı Kredi Bankası’nın Aralık 2022’de vadesi dolacak 1 milyar dolarlık sermaye gibisi tahvilini yenilemeyebileceği, şartların yeni ihraç için elverişli olmadığını haberi geldi. Bankaların bu yolu seçebileceğini belirten bankacılık kaynakları bu durumun ise içeriye yeni döviz girişini aksatma ihtimali taşıdığına işaret etti.

Yüzde 100 oranında yenilenme finansman gereksinimi ortaya çıkarırken yenilenmeme de içeriye döviz girişini etkileyecek. Bankaların ve gerçek kesimin yüksek maliyetler nedeniyle itfa yolunu tercih edip borçları çevirmemesi durumunda Merkez Bankası ile bankacılık kesimi ortasındaki swap süreçlerinin azalacağını lisana getiren kaynaklar, dolar/TL’yi tutmanın daha da zorlaşabileceğini söyledi.

Öte yandan Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın dünkü TL cinsinden 5 yıl (1.764 gün) vadeli sabit kuponlu tahvil ihalesinde net 8 milyar 160,9 milyon TL satış yaptı. İhale öncesi yapılan 9 milyar TL rekabetçi olmayan tekliflerle satışla birlikte toplam satış fiyatı 17 milyar 160,9 milyon TL’ye ulaştı. 6 ayda bir yüzde 10,10 kupon ödemeli tahvilin bileşik faizi en düşük yüzde 16,70, ortalama yüzde 17,51, en yüksek yüzde 17,79 düzeyinde oluştu.

“Türkiye’nin 182,3 milyar dolar kısa vadeli dış borcu var”

Tera Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan oluşan tabloyu şöyle değerlenmdirdi: “TCMB’nin yayınladığı en aktüel Mayıs 2022 kısa vadeli borç istatistiklerine baktığımızda, Türkiye’nin kamu + özel dal olarak 182,3 milyar dolar kısa vadeli dış borcu bulunmaktadır. Bu sayılar vadesine bir yıl ve daha kısa kalan dış borçları göstermektedir. Bunun borçlu bazında kırılımlarına bakıldığında, 118.3 milyar dolarlık kısım özel dal üzerindedir. Bankaların 54.3 milyar dolar, gerçek kesimin 61.1 milyar dolar kısa vadeli dış borcu bulunmaktadır. Bu borçların vadesi Mayıs 2023’e kadar gelmiş olacak. Aslında kısa vade için en düşünce yaratan husus çevrilecek borçların karşılığına dair, döviz kurlarının ne olacağının aşikâr olmaması.

“Borçların çevrilmesinin finansman açığını da etkiler”

Artı olarak, Türkiye’de kamu ve özel kesimin yeni borç alırken güncellenen risk maliyetlerine katlanması gerek. Türkiye’nin geçen yıl 300-400’lerde seyreden CDS’i şu anda 700-800’lerde seyrediyor. Yani ikiye katlanmış bir risk maliyeti var. Geçen yıl bu vakitlerde yüzde 5,09 olan 5 yıllık Eurobond faizimiz bugün yüzde 9,36 düzeyinde. Kısa vadelerde bu fark oransal olarak artıyor. 1 yıllık tenorda mesela dolar bazlı Eurobond faizinde 08.21 – 08.22 devirleri ortasında yüzde 1,75’ten yüzde 5,33’e bir değişim var. CDS’deki bu durum da mesela eylül-ekim sendikasyonlarında ve dış piyasadan edinilen finansmanda gerçek tesirini gösterir. Borç itfalarında döviz kurundaki değişim, sendikasyon ve dış borç yenilemelerinde CDS ve faiz devreye girerek borç çevirme maliyetini yükseltecektir. Borçların çevrilmesinin finansman açığı kurumsal döviz talebini de tesirler.”

“Bu sefer gerilim daha fazla”

Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da borç ödeme takviminin finans piyasalarının her vakit yakından izlediği bir data olduğuna dikkat çekti. Sonbahar aylarında bu türlü yeni bir periyoda gidildiğini kaydeden Aslanoğlu, şunları söyledi: “Bu sefer gerilim daha fazla. Bunun birkaç nedeni var. Birincisi borçlanma maliyetini etkileyen global faizler ve CDS’ler geçmişe nazaran çok yüksek. Uzun müddettir global faizler çok düşük olduğu için borçlanma maliyetimizi yalnızca CDS artışları etkiliyordu. Artık hem CDS’ler daha yüksek hem de faizler. Ülkemizin döviz cinsinden borçlanma maliyetleri tarihi yüksek düzeylere ulaştı. Üstelik global iktisat resesyona gidiyor. Bu çerçevede dış borçları çevirme maliyeti yanında bunun kullandırılması sonucu kredi riskleri de artmaya başlıyor.

CDS’nin yüksekliği para politikalarından

Bu nedenle borçları çevirmeden kapatmak kıymetli bir alternatif olmaya başladı. Bu yola gidecek kurumların olduğunu görüyoruz. Borcu çevirmek hem içeride kredi maliyetlerini hem de gelecekte ödeme yükünü arttıracak. Her iki durumda döviz kurlarında gerilim yaratıyor. Dış kaynak muhtaçlığı olan bir iktisat olarak sıkıntı bir tablo çıkıyor. Dışarıdaki faizler ve resesyon için yapabileceğimiz birşey yok. Ama CDS’simizin yüksekliği bizden kaynaklanıyor ve en kıymetli nedenlerinden birisi uyguladığımız para siyaseti ve yaşadığımız enflasyon. Para siyasetimizin istikametini tekrar tekrar düşünmekte yarar var.”

Bankalar yenilememe formülünü seçebilir

TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. Atılım Murat eylül-aralık periyodunda tüm kesitlerin yüklü dış borç yenilemesi olduğunu hatırlatarak şöyle konuştu: “Dolar maliyeti ise epeyce yüksek ve bu gerçek kısmın bankaların itfa yapmasına borçları tekrar çevirmemesine yol açabilir. Bankaların da kredi mevduat oranları yüzde 100’ün altında bulunuyor. Bankaların bu nedenle döviz kredisi verme muhtaçlığı yok. Döviz kredisi vermeyeceklerse de sendikasyon yenilemeye muhtaçlıkları olmayacak. 22-23 milyar dolar önemli bir sayı ve önümüzdeki 12 ay içinse 50 milyar doları bulan bir dış finansman yükü ortaya çıkabilir.

Ciddi ekstra bir finansman yükü baskısı olacak

Merkez Bankası rezervleri ise bu bahiste yetersiz kalıyor. Önümüzde muazzam bir dış borç yenilemesi var. Şu an piyasada içeriye para girişi konusunda spekülasyonlar dolanıyor. Lakin söylenilen ölçülerde giriş olmazsa kur üzerinde baskı artabilir. Türkiye’nin iki büyük bankası da riskleri gördükleri için borçlarını yenilemiyorlar ve eylül aralık devrinde risk priminin daha da artacağını düşünüyorlar. Bunun yanı sıra eylül-aralıkta güç maliyetlerinin inanılmaz olacağını düşünüyorum. Önemli ekstra bir finansman yükü baskısı olacak.”