Cezayir Suriye’nin Arap Birliğine dönüşüne ‘sorunsuz formül’ arayışında

Cezayir Dışişleri Bakanı Ramtan Lamamra, 22-26 Temmuz tarihlerinde Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun’un özel temsilcisi olarak Irak ve Suriye’ye gerçekleştirdiği ziyaretin son durağı başşehir Şam’da, Beşşar Esed rejiminin Arap Birliğinde olmamasının ortak Arap çalışmalarına ziyan verdiğini savundu.

Arap Birliği Tepesi’nin 1-2 Kasım’da Cezayir’de düzenleneceğini belirten Lamamra, “Suriye’nin Arap Birliğinde olmaması ortak Arap çalışmasına ziyan vermektedir. Arap idaresinde Suriye de olmalı.” sözlerini kullandı.

Cezayir Cumhurbaşkanı Tebbun da 31 Temmuz’da lokal medya temsilcileriyle gerçekleştirdiği görüşmede, Suriye’nin Arap Birliğindeki koltuğuna “birliğin kurucu üyesi” olarak uygun olduğu istikametindeki telaffuzlarını yineleyerek, Suriye’nin geri dönüp dönmeme konusundaki en son kararın şimdi belirlenmediğini açıkladı.

Tebbun, 27 Kasım 2021’de yaptığı açıklamada ise “Aslında Suriye’nin tepede olması gerekiyor. Bir Arap Doruğu düzenlediğimizde, bunun parçalanmış Arap dünyasının tekrar birleşmesi için kapsayıcı olmasını istiyoruz.” demişti.

Arap dünyasının saflarını birleştirme

Cezayir, Suriye’nin Arap Birliğine dönüşünün Arap saflarının birliğini sağlama çerçevesinde olduğuna inanıyor lakin bu dönüşün, Arap saflarının yakınlaşması olmadan gerçekleşmeyeceğinin farkında.

Birçok Arap ülkesi ile Şam rejimi ortasında yakınlaşma hareketlerinin yaşandığı bu süreçte, Cezayir’in boş olan Suriye koltuğunun Esed rejimine geri verilmesi istikametindeki isteği şimdi kabul görmüş değil.

Arap Birliği Parlamentosu Dış Bağlar, Siyaset ve Ulusal Güvenlik Komitesi Lider Yardımcısı Abdülkerim Kureyşi, bir müddet evvel Cezayir Ulusal Radyosuna yaptığı açıklamada, “Cezayir, Cumhurbaşkanı Tebbun yahut Dışişleri Bakanı’nın Arap ülkelerine yaptığı ziyaretler üzere ataklarla tek bir şeyi hedefliyor, o da Arapların yine birleşmesi.” sözlerini kullanmıştı.

Kureyşi, Arap dünyasının önemli bir parçalanmışlık hali yaşadığına dikkati çekerek, “Arap dünyası, Avrupa Birliğinde olduğu üzere ittifakla sıkıntıları çözmesi beklenirken, memleketler arası tehditler karşısında kendisini çaresiz kılan bir parçalanma durumu yaşıyor.” görüşünü lisana getirmişti.

Bu çerçevede Cumhurbaşkanı Tebbun, mahallî basına verdiği röportajda, “Cezayir’in bir sonraki doruğa konut sahipliği yapmaktaki emeli, Arapların tekrar birleşmesidir. Bu noktada birinci adımı atan da Cezayir’dir.” dedi.

Suriye’nin koltuğuna geri dönme probleminin çözülmediğini ve değerlendirildiğini vurgulayan Tebbun, ülkesinin “Araplar ortasında bölünmeye yol açacak hiçbir şey yapmayacağını” kaydetti.

Tebbun, Suriye tarafının Arap Birliğine dönmesi konusunda rastgele bir ısrarı olmadığını ima ederek, şöyle devam etti:

“Suriyelilerin kendileri, Araplar ortasında daha fazla bölünmeyi körüklemek için bir sebep olmak istemiyor. Düşünmek için mühlet aldılar, Arap ülkeleri de düşünüyor, biz de düşünüyoruz.”

Suriye rejimi önderi Beşşar Esed, haziran ayında “Russia Today” kanalına verdiği bir röportajda, Arap Birliğine dönme isteğinden bahsetmekten kaçınarak, “Arap Birliği Tepesi’yle ilgili en değerli şey, bunun Cezayir’de gerçekleşiyor olmasıdır.” demişti.

Cezayir’in Suriye tutumu

Rejimlerin “meşru olmayan metotlarla değiştirilmesini” reddeden bir dış siyaset prensibi benimseyen Cezayir, Arap Birliğinin 2011’de iç savaş nedeniyle Suriye’nin üyeliğini askıya alma kararına çekimser kalmıştı.

Suriye’de iç savaşın en kanlı devirlerinin yaşandığı Mart 2016’da Esed rejiminin o dönemki Dışişleri Bakanı Velid el-Muallim Cezayir’e bir ziyaret düzenlemiş, bundan kısa mühlet sonra da nisan ayında devrin Cezayir Dışişleri Bakanı Abdulkadir Mesahil de Şam’a iadeiziyarette bulunmuştu.

Bakan Mesahil, Şam ziyaretinde, ülkesinin Suriye’nin istikrarını ve güvenliğini önemsediğini, toprak bütünlüğünü ve halkın birliğini korumak için “teröre karşı” savaşını desteklediğini açıklamıştı.

Bu bağlamda Suriye ile münasebetlerini kesen birçok Arap ülkesinin bilakis mevcut Cezayir Dışişleri Bakanı Lamamra’nın Şam ziyareti, iç savaşın başladığı 2011’den bu yana Cezayir’den Suriye’ye düzenlenen en üst seviye ikinci ziyaret olarak dikkati çekti.

Lamamra, Cumhurbaşkanı Tebbun’un özel temsilcisi sıfatıyla Şam’da rejimin Dışişleri Bakanı Faysal el-Mikdad ile görüşmüş ve Esed tarafından cumhurbaşkanlığı sarayında kabul edilmişti.

Cezayir Dışişleri Bakanlığı, Lamamra’nın Irak ve Suriye ziyaretlerinin, “Önümüzdeki Arap Birliği Tepesi başta olmak üzere ikili iş birliğini güçlendirme ve ortak çıkar hususlarını tartışma” gayesi taşıdığını duyurmuştu.

Şekilsel değil başarılı bir Arap Birliği vurgusu

Cezayirli siyasi analist ve milletlerarası hukuk uzmanı İsmail Halafallah AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Cezayir’in Suriye’deki krize ait hali başından beri netti ve bugüne kadar da değişmedi.” dedi.

Cezayir’in “şekli” değil “başarıya ulaşmış” bir Arap Birliği Zirvesi’ne mesken sahipliği yapmak istediğini vurgulayan Halafallah, “Bu da fakat Arap dünyasının saflarını birleştirmekle gerçekleşecektir.” değerlendirmesinde bulundu.

Halafallah, Cezayir’in memleketler arası arenada gerçekleşen meydan okumaların Arap dünyasına çok riskli yansımalarının olacağına inandığına dikkati çekerek, “Bu meydan okumalarla başa çıkmak da Arap dünyasının saflarının birliğiyle olabilecektir. İşte Cezayir bu prensipten yola çıkarak, Suriye’nin Arap Birliğine geri alınmasını istiyor.” dedi.

Arap dünyasının, Suriye koltuğunun Esed rejimine verilmesi noktasında yaşadığı bölünmüşlüğe işaret eden Halafallah, “Cezayir bu noktada Arap başşehirleri ortasında bir kriz ve parçalanmışlık durumunu inkar etmiyor fakat bunu çözmeye çalışıyor.” diye konuştu.

Arap Birliği Doruğu, 2020 ve 2021’de Kovid-19 salgını sebebiyle yapılamamıştı.

Temmuz 2021’den bu yana Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn ve Mısır başta olmak üzere Arap ülkelerinin Suriye rejimi ile olağanlaşma adımlarının hızlandığı görülüyor.

Fransız Jeune Afrique mecmuasında temmuz ayı sonunda mevzuya ait yayımlanan bir raporda, şu sözlere yer verilmişti:

“Bahreyn, Aralık 2021’de Şam’a büyükelçisini geri gönderdi. Ürdün, Suriye ile kuzey sonunu açarken, Suudi Arabistan, Esed rejimi ile bağlantı sınırlarını dolaylı olarak tekrar kurdu. Mısır ise Suriye’yi Arap Birliğine geri alma istikametindeki gayretlerini ikiye katladı.”