Türkiye’den ve dünyanın dört bir yanından kurtarma takımları, hayat belirtisi gördükleri yerlerde, beton yığınlarının altından sağ kalanları kurtarabilmek için durmaksızın çalışıyor. Lakin depremzedeler, enkazın altında ne kadar hayatta kalabilir?
BBC’de yer alan habere nazaran; uzmanlar bunun çeşitli faktörlere bağlı olduğunu söylüyor. Çökme anındaki pozisyon, hava ve suya erişim, iklim, hava şartları ve enkaz altındaki kişinin fizikî ve ruhsal durumu üzere ögeler, ne kadar müddet hayatta kalabileceklerini etkiliyor.
Çoğu kişi felaketin akabinde geçen 24 saatlik müddette kurtarılabiliyor, lakin bundan çok daha sonra enkaz altından sağ kalanların kurtarıldığı birçok olay var.
Peki, depremzedelerin hayatta kalmasında ne üzere faktörler rol oynuyor?
Farkındalık ve hazırlık
Depremin tam olarak ne vakit olacağını ya da binanın ne vakit çökeceğini bilmek imkansız olsa da, uzmanlar acil durumda aldığınız durumun, hayatta kalmak açısından çok değerli olduğunu söylüyor.
İyi seçilmiş bir pozisyon, enkaz altında müdafaa ve havaya erişim sağlayabilir.
Türkiye’nin en büyük sivil toplum yardım ve kurtarma kuruluşu olan AKUT’un koordinatörlerinden Murat Harun Öngören “Çök, kapan ve tutun durumunu alabilmenin hayatta kalınmasını sağlayabilecek alan ve hava cebi oluşturabileceğini” söylüyor.
Çök, kapan ve tutun, dizlerin üzerine çökmek, bir masanın ya da sağlam bir cismin altına girmek ve sallantı geçene dek sıkı durmak demek.
Öngören “Acil durum tedbirleriyle ilgili eğitim, tatbikat ve farkındalık kıymetli ancak sıklıkla görmezden geliniyor. Bu da sizin enkaz altındaki hayat beklentinizi belirleyecektir” diye de ekliyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) Sıhhat Acil Durumları Programı’ndan teknik yetkili Dr. Jetri Regmi de, hazırlığın ehemmiyetine dikkat çekiyor;
“Dayanıklı bir masa üzere inançlı bir yere sığınmak, hayatta kalma bahtını artırabilir. Her acil durum farklı olduğundan net bir şey yok, fakat birinci baştaki arama kurtarma çalışmaları, lokal toplulukların hazırlık kapasitesine bağlıdır.”
Hava ve suya erişim
Hava ve suya erişim, yıkılmış bir binanın altında mahsurken, hayatta kalmak açısından çok değerli. Fakat bu da yaralanma düzeyine bağlı. Kan kaybediyor olmak, yaşama bahtını 24 saatin ötesine taşımayı zorlaştırıyor.
Dolayısıyla uzmanlar, depremzede enkaz altında çok ağır yaralı değilse ve soluyacak havası varsa, bir sonraki adımın suya erişim olduğunu belirtiyor.
ABD’deki Duke Üniversitesi’nden ağır bakım uzmanı Prof. Richard Edward Moon’a nazaran “su ve oksijen olmaması, hayatta kalmak açısından kritik problemler:
“Her yetişkin günde 1,2 litre su kaybediyor. İdrar, nefes alıp verme, su buharı ve terleme yoluyla. Bir insan 8 litreden fazla su kaybettiğinde ağır hastalanır”
Bazı iddialara nazaran beşerler, su olmadan üç ila yedi gün hayatta kalabiliyor.
Yaralanma düzeyi
Bir beşerde baş travması ya da öteki ağır yaralanmalar varsa ya da nefes imkanı kısıtlıysa, felaketin sonraki gününe hayatta kalma bahtı çok azalıyor.
Dr. Regmi’ye nazaran yaralanmanın seviyesini değerlendirebilmek kıymetli.
“Omuriliklerinde, başında ya da göğüslerinde yaralanma olanlar, akut travma tedavi tesislerine götürülene dek yaşamayabilir. Kan kaybı, kırıklar ve organlarda yırtılmalar, mevt ihtimalini artırıyor.”
Dr. Regmi, kurtarmadan sonraki tedavinin de tıpkı derecede kıymetli olduğunu söylüyor.
“Enkaz altından kurtarılanlar bile, ‘ Crush (ezilme) sendromundan’ ölebilir. Bu, sarsıntı üzere felaketlerde yıkılan duvarların altında kalanlarda sıklıkla görülür.”
WHO teknik yetkilisine nazaran Crush sendromu, enkazın yarattığı baskı nedeniyle kaslar hasar gördüğünde ve toksin ürettiğinde yaşanıyor. Enkaz kaldırıldığındaysa toksinler bedene yayılıyor ve önemli sonuçlara yol açabiliyor.
İklim, hava koşulları
İklim de, kurbanların ne kadar müddet hayata tutunabileceğinden muhakkak oluyor.
Prof. Moon, Türkiye’deki hava şartlarının durumu çok daha kötüleştirdiğini söylüyor.
“Ortalama bir yetişkin, beden sıcaklığı muhafaza kapasitesini kaybetmeden en çok 21 derecede dayanabilir. Bundan daha soğuk olursa, sıkıntı değişir” diyor.
Bu sıcaklığın altında, beden sıcaklığı ortam sıcaklığını takip ediyor.
Yoğun bakım uzmanı, “Hipoterminin suratı, kişinin ne kadar izole olduğuna, ne kadar korunmaya sahip olduğuna bağlı. Fakat en nihayetinde, bu bahtsız insanların pek birçok, hipotermiye yenilecektir” diye konuşuyor.
Tersine, yaz aylarındaysa kişinin mahsur kaldığı yer çok sıcaksa, süratle su kaybedilebiliyor ve bu durum yaşama bahtını azaltıyor.
Psikolojik güç
Uzmanlara nazaran, sıklıkla hafife alınan bir başka faktör de ruhsal güç ve denetim.
Psikolojik kararlılığı muhafazanın ve hayatta kalmaya odaklanmanın da çok kıymetli olduğu uyarısı yapıyorlar.
Arama kurtarma uzmanı Öngören “Korku, doğal yansımız lakin panik olmamalıyız. Hayatta kalmak için ruhsal açıdan da güçlü olmalıyız” diyor.
Bu, kararlılık gerektiriyor.
“Korku hissinden sıyrılmaya çalışmak ve kendinizi denetim altına almak değerli. Motivasyonunuz ‘Tamam artık buradayım ve hayatta kalmanın bir yolunu bulmalıyım’ olmalı. Böylelikle daha az bağırıp, daha az hareket edersiniz. Duyularınızı ve paniğinizi denetim ederek, gücünüzü tasarruflu kullanmanız gerek.”