İstanbul’un göbeğinde heyecanlandıran keşif: Tam bin 500 yıllık…

Saraçhane Arkeoloji Parkı içinde yer alan, Ayasofya’dan da evvel inşa edilmiş yaklaşık bin 500 yıllık Polyeuktos Kilisesi alanında arkeoloji hafriyatları sürüyor.

Aziz Polyeuktos’a adandığı için bu ismi alan kilise, 11. yüzyılda evvel harap edildi, sonra da yağmalandı. Kilisenin değerli kesimleri ve sütunları Venedik’e kaçırıldı. 1960’lı yıllarda alt geçit imali sırasında kiliseye ilişkin birtakım tarihi yapıtların ortaya çıkmasıyla birlikte Aziz Polyeuktos Kilisesi’nde hafriyat çalışması yapıldı. 5-6 yıl süren hafriyat çalışmasının akabinde kilise eski haline terk edildi.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Kültür Daire Başkanlığı’na bağlı İBB Miras takımlarınca Aziz Polyeuktos Kilisesi’nin bulunduğu Saraçhane Arkeoloji Parkı’nda 8 Haziran 2022 tarihinde hafriyat çalışması başlatıldı. Çalışmaların yürütüldüğü alanda Haşim İşçan Geçidi’ne 20 metre kadar yakın aralıkta yeraltı dehlizi bulundu.

İçerisinde mozaik ve taş kakmalar bulunan yeraltı dehlizinin, işlenmiş mermerlerle biçim verilmiş ve kabartmalarla bezenmiş yapı taşları da dikkat çekiyor.

Yapının İstanbul’un zelzele hafızasına örnek bir yeraltı dehlizi olduğunu vurgulayan İBB Genel Sekreter Yardımcısı Becerikli Polat, çalışmaların tamamlandığını belirterek 1 ay sonra Saraçhane Arkeoloji Parkı’nın açılacağını duyurdu. Yeraltı dehlizinin sarsıntı hafızasına ait raporu da kamuoyuyla paylaşılacak.

‘Depremlerden sapasağlam çıkmış’

İBB Genel Sekreter Yardımcısı Yetenekli Polat, 1500 yıllık dehlizin İstanbul’un zelzele hafızası olduğunu belirterek, “Şu Polieuktos Kilisesi kalıntıları içerisindeyiz. Burası kent içi arkeoloji için çok kıymetli bir yer. Tam olarak 524 yılında yapılmış bir alan. Burası Arkeopark olarak çalıştığımız bir alan ve 10 ay içerisinde, metruk, kimsesizlerin kaldığı, her türlü hata ve kriminal ilginin oluştuğu alandan turizm alanına dönüşecek bir projedeyiz. Bütünüyle dünyada mimari tarzın birinci örneği olan Polieuktos Kilisesi’nin kalıntılarını çıkardık. Tamamladık, 1 ay içerisinde açılışını gerçekleştireceğiz. Eş vakitli hafriyatları beşerler gezerken yapacağız. Hem ‘Arkeoloji nedir?’ hem de tarihi yapının manasını anlatma bahtımız olacak. Daha da değerlisi bin 500 yıllık dehlizi görebilmemizin sırrı nedir? Şu an zelzele ile gayret eden İstanbul’un başından onlarca zelzele geçti bu bin 500 yılda. Şu an içinde gördüğümüz bu yapı bütün sarsıntılardan sapasağlam çıkmayı başarmış. Bunun sırrını ve bilgisini Türkiye öğrenmek durumunda.” diye konuştu.

‘Kentin sarsıntı hafızası buralarda’

Polyeuktos’un üst yapsının tahrip olduğunu lakin alt yapısının etkilenmediğini aktaran Polat, “Kentin zelzele hafızası da buralarda. İstanbul’un zelzele hafızasını görmek istediğinizde, Fatih bölgesinde neler olmuş görmek istediğinizde tam bir örneklem. Bizim İBB mirası olarak projelerimizde sarsıntı açısından uzmanlaşan inşaat mühendisi bilimsel danışmanlarımız var. Bu danışmanlarımızın alanı görmesi ve kendilerini geliştirmeleri ve yeni raporlarla bilim dünyasına yaymaları çalışmanın içinde aslında. Biz çalışma sonunda İBB mirası olarak buradaki zelzele hafızasına ait bütün raporumuzu dünyaya ve kamuoyuna yaymış ve paylaşmış olacağız” dedi.

Genel Sekreter Yardımcısı Polat, “Bu bildiğimiz devirlerden Horasan harcı olarak bilinen katıklı harç bu periyodun teknolojisi açısından kıymetli. Biz her girdiğimiz yapıda yapının hem taş hem sıva hem de çıkabilecek alçı üzere yüzey örneklerini laboratuvar ortamında inceleyip bileşiğini ve arkeometresini çalışıyoruz. Burası için de tıpkı çalışmayı yapıyoruz. Venedik’teki San Marco Kilisesi oranın girişindeki sütunlar ve başka gereçlerin birçoğu kiliseden 4. Latin Seferi sırasında yağmalanarak götürülmüş nesneler. Bu kilisenin ayakta kalan kesimleri bugün Venedik’teki San Marco Meydanı’ndaki San Marco kilisesinde” dedi.