Ege Ali Akyol’u Gökhan Çınar’ın Katarsis X-STRA programında gördüm ve her zamanki üzere ‘Görmezden geldiğimiz, yok saydığımız, 3 maymunu oynadığımız sıkıntılardan birine ışık tutmuş yine’ dedim sevindim.
Akyol ikiz çocuk babası, evli bir trans erkek. Öyküsü kestirim edeceğiniz üzere atlatması çok güç travmalarla dolu. Taciz, tecavüz, aileden kopma… Hepsi var. Lakin onu başkalarından ayıran şey kıssanın ‘mutlu son’u.
Katarsis bitti ve çabucak ona toplumsal medyadan ulaşıp ve röportaj yapmak istediğimi söyledim. Hedefim programda anlattığı acılı geçmişinden fazla şu an ne yapıyor olduğunu ve ne yapmak istediği anlatması. Zira Akyol acılardan hoş şeylerin doğabileceğinin ve bir kişinin karanlığının birçoklarına ışık olabileceğinin en büyük örneklerinden biri.
Ben sordum o cevapladı: Cinsiyet değiştirme sürecinde neler yaşanır? Bireyler en sık hangi zorluklarla karşılaşır? Bu işin maddi bütçesi ne? Kimlik nasıl ve ne vakit değiştirilir? Trans bireylerin iş bulması çok mu güç? Ünlü trans bireylerden dayanak alıyor mu?
Kimi sorulara karşılıkları sıra dışı ve sert idi. ‘Gerçekleri söylemek istiyorum’ dedi.
Tepki alacağın da düşünüyorum, hak verenlerin çok olacağını da…
– Çok gündemde olan bir soru ile başlayalım: “TV’de toplumsal medyada gördüklerine özeniyor bu çocuklar” biçiminde de bir algı var. Bu mevzuda yorumun nedir?
Ne yazık ki bunun doğruluk hissesi yok diyemem. Bana başvuran çocuklar ortasında arkadaşları yüzünden bu yola girmiş, onlarda görüp özenmiş olanlar da var. Mesela şu an 18 yaşında bir çocukla bağlantı halindeyiz. Ailesi de destekliyor kararını lakin konuştuklarımızdan anladığım onun arkadaş kümesinden etkilenmiş olduğu. Onlardan gördüğü baskı ile cinsiyet değiştirmek istiyor. Hayatını bayan vücudunda de devam ettirebilir, şimdi tam olarak karar vermiş durumda değil. Onu süreci vakte yaymaya ve emin olana dek adım atmamaya yönlendirdik. Şu an takipteyiz.
– Ben seni Gökhan Çınar’ın Katarsis Extra’sında tanıdım. Orada ayrıntılı bir formda öykünü anlattın. Tekrara düşmek istemem. Ancak acılarla dolu şiddetli bir yolculukmuş seninki. Kendi sözlerinle özetlemeni istesem…
30 yaşındayım, trans erkeğim, evliyim. İkizlerim var. Aslında ben esasen tanınan biriydim en azından bizim topluluğumuzda. Lakin daha büyük bir kitleye de sesimi duyurmak istedim zira aslında yalnızca kendim için değil benim üzere kuvvetli yollardan geçmek zorunda kalanlar için de konuşuyorum. Kendini yanlış vücutta dünyaya gelmiş hisseden, bayanlığını kabul etmemiş, bayan vücudunda hapsolmuş bir erkektim. Çocukluğumda büyük travmalar da yaşadım. Tacizi de gördüm tecavüze de uğradım. 20 yaşıma geldiğimde bir karar verdim. Kendimi öldürmek yerine kendime istediğim vücutta istediğim hayatı yaşama bahtı verecektim. Erkek olacaktım. Evvel tam donanımlı eğitim araştırma hastanesinde sürecime başladım, 1,5 sene sonra da raporumu aldım. Ameliyat izinlerimle birlikte de kimliğimi ve ismimi değiştirdim.
– Instagramdaki transameliyatları sayfandan bahsedelim. Tam olarak yaptığın iş nedir? Ne kadar müddettir bunu yapıyorsun? Bugüne kadar kaç kişinin sürecine eşlik etmişsindir?
Sürece girmeden evvel de iş deneyimim oldu ancak kendi kimliğimi elde ettikten, ilişkin olduğum vücuda kavuştuktan sonra kendi paramı kazanmak çok daha manalı hale geldi. Yaşadıklarım kolay değil, bu kolay bir süreç değil. Ben de insanlara yardım etmek, onlara benim alamadığım takviyesi vermek istedim. Esasen toplumsal medyadan daima trans bireylerle ya da cinsiyet değişimi sürecine girmek isteyenlerle mesajlaşıyordum. Baktım ki bunu bir meslek olarak da yapabilirim. Şu an özel bir hastanede danışmanlık veriyorum. 7 yıldır bu işteyim, binlerce bireye bu seyahatte eşlik etmişimdir. Ben diyeyim 5000 siz deyin 10.000. Instagram sayfasında gördüğünüz öyküler yüzde 1 bile değil. Daha netleştirmem gerekirse aylık müracaat kontenjanımız 100 ve çabucak doluyor, birkaç ay sonrasına fakat randevu veriyoruz.
– Sen kendi sürecinde en çok nerelerde zorlanmıştın?
Ben dayanak alamamıştım fakat tabibim talihime çok âlâ biriydi. Beni çok hakikat yönlendirmişti. Ameliyatımı olduğum hastanede operasyon geçiren birinci trans erkek olmama karşın çok başarılı geçti her şey. Lakin sanırım aileme açılmak en büyük zorluktu. Bana ‘Sen zati kızlarla birlikte oluyorsun, biz seni bu türlü kabul ettik neden ameliyat olman gerek?’ dediler. Burası birçok kişi tarafından yanlış anlaşılan bir sorun. Bir bayanın bir bayana duyduğu aşk öbür bir şey, bir erkeğin yani erkek vücuduna sahip birinin bir bayana duyacağı aşk farklı…O yüzden anlatmakta zorlandım. Bir müddet görüşmedik, hayatımı uzaktan izlemek zorunda kaldılar. Ta ki ben istediğim erkek olana dek.
– Instagram’daki görüntülerinde da “önce ailenizle konuşun” diyorsun. En güç adımdan başlayın diyorsun yani…
Öyle zira esasen bu sürece başladığınızda yani hekimlerle bir ortaya geldiğiniz vakit onlar esasen aileyi çağırıyor. En azından yüzde 90’ı bu türlü yapıyor. Bence çok hakikat zira kişi şayet ailesini karşısına alıp konuşmuş ise, onlara ısrarla sıkıntıyı anlatmaya çalışmış ise bu mevzuda ne kadar kararlı ve net olduğu da ortaya çıkıyor. Yani tabipler biraz da sıkıntıyı bu biçimde anlamak için de aileyi görmek istiyorlar. Bir de olayın tıbbi bir boyutu var. Hekimler aileye olacakları, süreci, ameliyatları ayrıntılı bir biçimde anlatmak istiyorlar.
Burada gençlere şunu söyleyebilirim: Bu kolay bir durum değil! yani ailenize bir kere söyleyip de ‘Hayır’ yanıtını aldıysanız ya da anlaşılmadıysanız pes etmeyin. Siz ne kadar net ve ısrarcı olursanız onlar da durumun ciddiyetini o kadar güzel anlarlar. Bazen bana ‘Söyledim dinlemediler artık nereye gideyim?’ diyenler oluyor. Onlara yanıtım bir kere daha anlatmayı dene, bunu neden istediğini, bu sürece girersen kendini nasıl hissedeceğini, neden istediğini sabırla anlatmayı dene.
– Bu kadar denemenin sonunda da ısrarla anlamayan, inanmayan, kabul etmeyen aileler oluyordur. Pekala ailesi yüzünden sürecini erteleyen, saklayanlar onlara ne oluyor?
Tabii ki. Yüzde 30’luk bir kesim ailesi kabul etmediği için sürece başlayamıyor ya da yarıda kesiyor. Bazen de ‘annem babam öldükten sonra yaparım’ diye erteleyenler de oluyor. Lakin enteresan öyküler de yok değil. Mesela aklıma beni çok yaralayan bir olay geldi. Paylaşmak isterim: Daha evvel evlenip boşanmış çocuğu olan bir trans erkek vardı. Aslını isterseniz anne olan çok fazla trans erkek ancak bizler bilmiyoruz. Neyse, bu kişi sürecini tamamlamak üzereydi, göğüslerini aldırmıştı ve sıra mahkemede isim değiştirme kısmındaydı.
Tam bu periyotta çocuğu ‘Anne lütfen yapma, ben diğer bir baba daha istemiyorum etrafımda kimsenin annesi bu türlü değil’ demeye başladı. Hayatımda şahit olduğum en sıkıntı durumlardan biriydi. Kişi, çocuğunu ikna edemeyince sürecini durdurdu ve geri adım attı. O keyifli olsun diye tekrar silikon taktırdı ve bayan vücuduna büründü ancak içinde bir erkekti. Silikon taktırma operasyonuna ağlayarak yolladık. Çok acıydı, çocuğu için kendi hayatından vazgeçen ve tahminen de bunu ona asla tam olarak anlatamayacak biriydi.
– Sen ailelerle de bağlantıya geçiyor musun? Onlara anlatma, onları ikna etme kademesinde da var mısın?
Varım ve bence etkiliyim zira aileler beni gördüklerinde karşılarında ‘normal’ bir erkek buluyorlar. Ben de onlara bakın ben de kadındım, ben de bayan bedenindeydim diye öykümü anlatıyorum. Eski fotoğraflarımı gösteriyorum. Şaşırıyorlar ve sonra anlıyorlar ki bu türlü bir hayat da mümkün. Bu sürecin sonunda da çocukları isterse memnun olabilirler. Bir müddet sonra danışanlardan çok aileleriyle bağlantı halinde oluyorum aslında. Bir abi üzere, neye takılsalar beni arıyorlar, danışıyorlar. Yani benim dayanağım yalnızca ameliyat etabından ibaret değil.
– Geçiş sürecine başlamak için ‘ideal’ bir yaş aralığı var mı? En erken ne vakit başlanabilir? Ve de ‘geç’ kalma ihtimali nedir? Örnekler verebilir misin?
Reşit olmadan başlanamaz, yani asgarî 18 olmak lazım. Lakin yurtdışında çocuğu ergenliğe girdiğinde davranışlardan durumu fark eden, onunla konuşan ve sıhhat kuruluşlarına giden aileler de var. Biz de sıkıntı. Ben bu denli sene içerisinde bir defa 11 yaşındaki bir danışan ve ailesiyle karşılaştım. Bu türlü erken anlaşılan durumlarda endokrin uzmanları gerekenleri yapıyor, büyüme engelleniyor, hormon denetimleri devreye giriyor. Bu sürece girmek için ‘geç’ diye bir vakit yok. Benim en yaşlı hastam 58 yaşında idi göğüslerini aldırma kararını almıştı. Aslına bakarsanız ikisi çok farklı. Genç kişi erkek olarak yaşamak için bu sürece giriyor, yaşlı kişi ise erkek olarak ölmek için.
– Devlet sıkıntıya nasıl ve hangi noktada giriyor? Ameliyatları devlet mi karşılıyor? Rapor ve mahkeme adımlarını da anlatmanı rica ediyorum…
Tam donanımlı hastaneden rapor olmanız gerekiyor. Lakin bu biçimde tüm ameliyatları devletin karşılamasını sağlarsınız. Rapordan sonra ameliyat müsaadesi alıyorsunuz ardından de ameliyatlara başlayabilir ve kimliğinizi değiştirebilirsiniz. Kimlik değişimi için kanunen 40’ıncı unsurun 2. fıkrasına nazaran 18 yaşında olmak, evli olmamak ve üremeden mahrum olmak kâfi lakin birtakım yargıçlar penis operasyonunun da tamamlanmış olmasını istiyor, bu bahiste ısrarcı olabiliyor. Ameliyatları genel cerrahi, üroloji, plastik cerrahi de üstlenebilir. Memleketimizde bu mevzuda uzmanlaşmış tabipler var diyemem, yapılan ameliyat sayısı çok fazla.
Özellikle yurtdışından gelen hasta sayısı inanılmaz. 300 bin dolarlık ameliyatları burada 10 bin dolara yaptırabiliyorlar. Bu trafiğin hekimlerin uzmanlaşmasını da sağlayacağını düşünüyorum vakitle. Ancak yeniden de altını çizeyim: Tabip seçerken çok dikkatli olunması lazım. Talep çok diye ve beşerler çaresizler diye (Hakimlerin penis zorunluluğunda diretmesinden ötürü) tabiplerin kimileri fazla para isteyebiliyor ya da yapmadığı operasyonların fotoğraflarıyla insanları kandıranlar da oluyor. Ameliyat sonrası komplikasyonlar yaşayanlar da çok. O yüzden lütfen hekimi uygunca araştırın, ameliyat ettiği birkaç kişi ile kesinlikle görüşün derim.
– Gelelim evlilik problemine. Bu aslında yürütmesi çok sıkıntı bir kurum. Trans bireyler ekstra zorluklarla da karşılaşıyordur illa…
Kaygılar alışılmış ki evlilik kararıyla bitmiyor. Aileler düğün yapmak istemiyorlar, karşı tarafın akrabaları ile bir sorun yaşanır mı? Biri bir şey mi der? Bizimle alay ederlerse ne yaparız? O nedenle genelde evli translar nikah yaparlar yalnızca. Düğün örnekleri görüyoruz medyada fakat inanın bu göz önündeki düğünlerin bizlere bir yararı yok. Bir şey değişmiyor.
– Ünlü trans bireyler ne kadar takviye veriyor? Görünür olma açısından onların takip edilmesinin bir yararı yok mu? Birebir temas halinde olduğun ‘ünlü’ isimler mevcut mu?
Maalesef hiç dayanak vermiyorlar. ‘Benim hayatım göz önünde, benim sayemde birçok çocuk ailesine açıldı, kabullendildi’ diyenler var ancak bu gerçek değil. Bu kâfi bir dayanak değil. Tamam sen de gördüler, anladılar, çocuklar açıldı ve sürece girdi de sonrası ne olacak? Herkes birebir koşullara sahip değil ki hayatta. Bence binlerce kişiyi etkileme gücü varsa o kişi bunu farkındalık yaratmak için de kullanmalı. Ne yazık ki ne dernekler ne de ünlü isimler ile irtibat halinde değiliz. Onları samimi bulmuyorum.
– Bunun bir de iş bulma faslı var. ‘İş bulamam ki’,’ aç kalırım’ diye de sürecini erteleyenler olacaktır. Onlara ne söylemek istersin?
Ben yüzlerce trans erkeği işe soktum. Bugüne kadar müracaat yaptığım hiçbir yerden de geri çevrilmedim. Yani aslında bu biraz da kendinden emin olmak ve hakikaten istemekten geçiyor. İş veren seni merak edebilir, sorabilir lakin sen net olursan ‘Cinsiyet geçiş sürecindeyim’ dersen ve işine odaklanırsan karşı tarafın başındaki sorular da yok oluyor.
En nihayetinde adam işe aldığı kişi çalışıyor mu ona bakıyor. Korkusuz olmalılar, ‘ben transım beni işe almazlar ki’ demek yerine, bunun ‘normal’ bir durum olduğunu karşı tarafa net bir biçimde anlatabilmeleri lazım. Bu bir kambur değil, bu, işe yapmanıza mahzur bir durum da değil. Toplum iş vermiyor deniyor ya , ben bunu biraz yanlış buluyorum. Toplum yanlışsız bilgilendirilirse iş veriyor da trans bireyler çalışmak istiyorlar mı? Ona da bakmak lazım. Yine söylüyorum; ben yalnızca ameliyat sürecinde dayanak vermiyorum. İş konusunda da hayata adapte olma konusunda da her vakit onların yanında olacağım.