Samanlıktaki iğne bulundu: Yıldız patlaması yaşanmadan oluşan kara delik tespit edildi

Gökbilimciler, Samanyolu Galaksisi‘ne bitişik bir galakside, kozmik bir “samanlıkta iğne” dedikleri şeyi tespit ettiler.

Keşfedilen kara deliğin hem uykuda olduğu hem bir yıldız patlaması olmadan ortaya çıktığı belirtildi. Kara deliklerin neredeyse tamamı bir yıldızın ölüp patlamasıyla ortaya çıkıor.

Kara delikler yerçekimi fevkalâde derecede ağır olan objelerdir bu nedenle kara deliklerden ışık bile kaçamaz.

X-IŞINI YOK

Araştırmacılar bunun bilinen öteki tüm kara deliklerden farklı olarak “X-ışını sessizliği” barındırdığını söyledi. Kara delikler, güçlü çekim kuvveti nedeniyle ağır ölçüde X-ışını radyayonu yayarlar. Bu kara delik uykuda olduğu için güçlü bir çekim kuvvetinden münasebetiyle X-ışını yayımından yoksun.

Güneşimizden en az dokuz kat daha büyük bir kütleye sahip olan kara delik Büyük Macellan Bulutu galaksisinin Tarantula Bulutsusu bölgesinde tespit edildi. Kara delik Dünya’dan yaklaşık 160 bin ışıkyılı uzaklıkta bulunuyor. Bir ışık yılı, ışığın bir yılda kat ettiği aralıktır bu da 9,5 trilyon kilometreye denk geliyor.

Tespit edilen kara delik yalnız değil. Yanında birlikte döndüğü bir öteki yıldız var. Kelam konusu yıldız Güneş’in kütlesinin yaklaşık 25 katı kütleye sahip son derece parlak ve sıca. Bu kelamda ikili sisteme VFTS 243 ismi verildi. Araştırmacılar, yoldaş yıldızın eninde sonunda bir kara delik olacağına ve başkasıyla birleşebileceğine inanıyorlar.

Nispeten yaygın olduğu düşünülen uyuyan kara delikler, etraflarıyla çok az etkileşime girdikleri için tespit edilmesi zordur. Daha evvel önerilen çok sayıda aday sonradan yapılan bilimsel çalışmalarla çürütüldü.

“SAMANLIKTA İĞNE TESPİT ETTİK”

Nature Astronomy mecmuasında yayınlanan çalışmanın baş müellifi, Amsterdam Üniversitesi’nde astronomi alanında araştırma vazifelisi olan Tomer Shenar, “Zorluk bu objeleri bulmaktır. Samanlıkta iğne tespit ettik” dedi .

Harvard & Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden astronom ve çalışmanın ortak müellifi Kareem El-Badry, “Gökbilimcilerin on yıllardır aramalarından sonra keşfedilen cinsinin birinci nesnesi” tabirlerini kullandı.

Araştırmacılar, Avrupa Güney Gözlemevi’nin Şili merkezli Çok Büyük Teleskopu’ndan altı yıllık müşahedeleri kullandılar.

KARA DELİKLERİN KATEGORİLERİ

Kara deliklerin farklı kategorileri vardır. En küçüğü, ömür döngülerinin sonunda büyük kütleli ferdi yıldızların çöküşüyle oluşan yıldız kütleli kara deliklerdir. Ayrıyeten, birçok galaksinin merkezinde bulunan devasa harika kütleli kara delikler kadar orta kütleli kara delikler de vardır.

Kara delikler özünde karanlık objelerdir. Rastgele bir ışık yaymazlar. Bu nedenle, bir kara deliği tespit etmek için çoklukla, bir parlak yıldızın ikinci, algılanmayan bir objenin etrafında hareketi incelenir. Yerçekimi uzayda temel kural koyuculardan biridir. Şayet bir yıldız siyah olarak gözüken bir notkanın etrafında dönüyorsa orada bir kara deliğin varlığından kelam edilebilir.

Tipik olarak, büyük kütleli yıldızların kara deliklere çökmesinin, güçlü bir süpernova patlaması ile bağlı olduğu varsayılır. Bu durumda, Güneş kütlesinin tahminen de 20 katı olan bir yıldız, can çekişirken materyalinin bir kısmını uzaya fırlattı, sonra patlama olmadan kendi üzerine çöktü.

YÖRÜNGESİ DAİRESEL

Yoldaşıyla birlikte yörüngesinin biçimi, bir patlamanın olmadığına dair delil sunuyor.

Shenar, “Sistemin yörüngesi neredeyse büsbütün daireseldir” dedi. Shenar, bir süpernova meydana gelseydi, patlamanın kuvvetinin yeni oluşan kara deliği rastgele bir istikamette iteceğini ve dairesel yerine eliptik bir yörünge oluşturacağını belirtti.

Kara deliklerherhangi bir malzemeyi -gaz, toz ve yıldızları – yerçekimsel kuvvetiyle yakalayabilir.