Şeker hastalığını 2 yıl erteleyebilen ilaç! ’14 gün kullanmak çok şeyi değiştirir’

Dünyada yaklaşık 9 milyon diyabet hastası var. Tip ve Tip 2 olarak iki tipi bulunan diyabet hastalığında ekseriyetle Tip 2 diyabet 50’li yaşlardan sonra görülüp hayat biçimi, beslenme ve sporla kısmen önlenebilse de erken yaşlarda ortaya çıkan, bilhassa de çocukların ve gençlerin hayatını zorlaştıran Tip 1 diyabet için bu türlü bir durum şimdi kelam konusu değil. Ancak son çalışmalar hastalığa yakalanma müddetini geciktirebilmenin mümkün olduğunu ortaya koydu. O denli ki 17 Kasım’da ABD’de Tip 1 diyabeti olan 8 yaş ve üstü yetişkinlerde ve pediyatrik hastalarda, hastalığın ortaya çıkışını geciktirmek için teplizumab isimli ilacı onaylandı. Hastalığı geciktirecek bir immunoterapi ilacı olan teplizumab, diyabet ile ilgili çalışma yapan uzmanlar tarafından epey heyecan verici olarak yorumlandı. Şu ana kadar bu hastalığa yönelik yapılan çalışmalara farklı bir boyut kazandıran ilaçla ilgili Hacettepe Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Okan Bülent Yıldız önemli açıklamalarda bulundu.

‘KATEDİLEMEYEN BİR YOLU KATETTİ’

ABD’deki Yale Üniversitesi’nde 76 kişi üzerinde yürütülen ilacın araştırması prestijli bir tıp dergisi olan New England Journal Of Medicine’de 2019’da yayınladı. 2019’dan itibaren çalışmaları sürdürülen ilaç, 17 Kasım 2022’de ABD Besin ve İlaç Yönetimi FDA tarafından onaylandı. FDA’in onaylamasıyla birlikte çalışmanın gündem olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Bülent Okan Yıldız, böyle bir seçeneğin öngörülemediği Tip 1 diyabet için yapılan bu çalışmanın şimdiye kadar katedilemeyen bir yolu katettiğine dikkat çekti. Çalışmaya katılan 76 kişinin ailelerinde Tip 1 diyabet hastalığına sahip bireyler olduğunu tabir eden Yıldız, genetik yatkınlığın hastalığa yakalanma riskini artırdığını söyledi.

Tip 1 diyabete yol açan sebebin pankreasta insülin üreten beta hücrelerinin hasar görerek insülin salgılayamaması olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Yıldız, “Beta hücreleri insülin üretemediği için kanda şeker yükselmeye başlıyor ve buna bağlı hastalık komplikasyonları görüyoruz” dedi. “Tip 1 diyabet engellenebilir mi?” konusunun yaklaşık 40 yıldır tıp gündeminde olduğunu söyleyen Bülent Okan Yıldız, Tip 1 diyabetin, bağışıklık hücrelerinin bedeni muhafazaya çalışırken kendi hücrelerinden kimilerini da tahrip etmesiyle ortaya çıktığını tabir etti. Yıldız, teplizumab ilacının, bağışıklık hücrelerinin pankreastaki insülin salgılayan beta hücrelerini tahrip etmesini engellemek için kullanıldığını belirtti.

YARATTIĞI TAHRİBAT ENGELLENEBİLİR Mİ?

İmmünoterapi ilacı semptomları yerine şeker hastalığına yol açan sorunu tedavi etmeye odaklanıyor. Böylelikle bağışıklık sistemi pankreas hücrelerine saldırmayı bırakıyor. Genetik risk barındıran birçok kişi kısa bir mühlet sonra Tip 1 diyabetin birinci evresine geçiş yapıyor. Hastalığın birinci ve ikinci evresinde kanda birtakım ölçümler yapılarak, bağışıklık sistemi pankreastaki beta hücrelerini tahrip ederken bedenin antikorlar ürettiği gözlemlenebiliyor. Hastalığın ikinci evresinde antikorların hücrelerin bir kısmını tahrip ettiği fakat şeker hastalığı düzeyine gelmediği anlaşılabiliyor. Yapılan araştırmada Tip 1 diyabette bu iki evreye ilişkin kümelerin yer aldığına dikkat çeken Prof. Dr. Yıldız, çalışmanın, “Acaba bağışıklık sistemi bozulurken şeker ortaya çıkmadan evvel hücrelerin yarattığı tahribatı engelleyebilir miyiz?” sorusu üzerine şekillendiğini söyledi.

İlacın 14 gün içinde her gün enjeksiyon yapılarak damardan alındığını söyleyen Yıldız, uygulama sürecini şöyle aktardı:

“2 hafta boyunca 76 bireye bu ilaç, bir kümeye da plasebo dediğimiz etkisiz ilaçlar veriliyor. Aslında çok küçük bir alanda yapılan bir çalışma zira Tip 1 diyabet riski taşıyan 76 bireye uygulanıyor. Bu ilaç verildiği vakit diyabetin ortaya çıkması ilaç verilen kümede 50 aya kadar uzarken, plasebo verilen kümede bu müddet 25 ayda kalıyor. İlacın yaptığı şey sizi 2 yıldan daha fazla bir mühlet içinde şeker hastalığına yani evre 3’e yükselten periyoda gelmesini ötelemek yani geciktirmek. Hasebiyle bu çok değerli bir düzenek.”

‘ÇOCUKLAR VE GENÇLER İÇİN ÇOK ÖNEMLİ’

İlacın onaylanmasının bilhassa çocuklar için çok kıymetli bir gelişme olduğunu söyleyen Yıldız, şeker hastası olacağı kesin görünen bir şahısta 2 yıldan uzun bir müddet hastalığının ötelendiğini, bu durumun da hayat kalitesi üzerinde çok değerli bir avantaj olduğunu ekledi. Pankreasta insülin üreten 2,5-3 gramlık bir hücrenin korunması başarılabilirse Tip 1 diyabetin sahiden ortadan kaldırılabileceğine değinen Prof. Dr. Bülent Okan Yıldız, birçok ilaç denendiğini fakat şu ana kadar hiçbir muvaffakiyet elde edilmese de bu çalışmanın muvaffakiyete ulaştığına dikkat çekti.

Her yeni gelişmede olduğu üzere bu ilacın da dezavantajları olduğuna değinen Yıldız, “Firmanın ABD’de açıkladığı bir günlük ilacın kullanımı 13 bin 850 dolara (yaklaşık 300 bin lira) tekabül ediyor. 14 günlük tedavisi ise 193 bin 900 dolar (yaklaşık 300 bin lira)” sözlerini kullandı. Yıldız, ilacın diyabeti önleyebileciğiyle ilgili yapılan yorumlara şöyle açıklık getirdi:

“Araştırma toplam 76 kişi üzerinde yapılan yalnızca 2 haftalık bir tedavi sürecini kapsıyor. Tedavinin uzun periyot muhtemel bir istenmeyen tesiri var mı bilmiyoruz. Bu çalışmaya katılan herkeste diyabetin ortaya çıkışı 2 yıl gecikmiyor. Bu sadece bir kısmında geçerli oluyor. Hastalığın 2 yıl ötelenmesi, bir gencin ya da çocuğun bu müddet içinde kullanacağı insülinin, pompa tedavisinin ya da çoklu enjeksiyon tedavisinin, şeker ölçüm takiplerinin de ertelenmesi demek. Bu durum da ailelerin hayatında dramatik bir fark yaratır mı, evet yaratır. Bu çok kıymetli bir data lakin bizim bu datalara dayanarak ‘Diyabette çığır açtık, bunu ortadan kaldırıyoruz’ diyebileceğimiz bir durum şimdi yok. Daha ötesinde bir yarar sağlar mı ya da uzun devir içinde öteki bir tesiri olur mu bunu söylemek için biraz erken.”