Sihler yeniden isyan eder mi?

Annesi babası Hindu olan, çocukluğunda dini ve manevî problemlere büyük ilgili duyan, inzivaya çekilmiş ve dindar beşerlerle vakit geçiren Nanak Dev, 30 yaş civarında Müslüman arkadaşı Mardana ile gece boyunca beşerler önünde adanmışlık ilahileri okur, sabah olunca da bölgelerinden geçen Kali Bein deresinde yıkanırlardı.

Bir gün, yeniden sabah dereye yıkanmak için giren Nanak suda kayboldu. Ailesi boğulduğu telaşına kapıldı.

Nanak üç gün sonra konutuna döndü ve sorulan her soruya “Hindu da yok Müslüman da” diyerek yanıt vermeye ve etrafına görüşlerini yaymaya başladı. Talebeleri de Sanskritçe öğrenme kökünden “Sih” olarak anılmaya başladı.

Guru Nanak “Tek ilaha inanıyor, putlara tapmayı reddediyor ve reenkarnasyonu onaylamıyordu. O bir peygamber değil, aydınlanmış bir ruhtu bir öğretmendi.” Nanak’a nazaran “Tanrı her bireyin kalbinde “idi.

Sih dini böylelikle 16. yüzyılın birinci çeyreğinin sonlarında Hint Yarımadası’nın Pencap bölgesinde kök salmaya başladı.

Tek ilah inancına sahip, İslam ve Hinduizm’den izler taşıyan Sihizm daha sonra kendine geniş tabiler edinecek, 19. yüzyılın başlarında kayıtlarda Sih İmparatorluğu olarak geçen ancak orta ölçekte bir devlet hacminde devlet kuracaktır.

1849 yılında “Sih İmparatorluğu” 2. Sih-İngiliz savaşında yenilerek çökecek ve İngilizlerin Hint Yarımadası’ndaki “British Raj” olarak bilinen Britanya Hindistan’ı idaresinin hakimiyeti altına girecektir.

Sihizm, Nanak Dev ile başlayan “Guru”lar (öğretmen / üstad) silsilesi ile Hint Yarımadası ve etrafında yayılır.

Sihizm tarihi boyunca 10 Guru gelir geçer. Onuncu Guru Gobind Singh, kendinden sonraki gurunun yoğunlukla birinci Guru, Nanak’ın ilahileri olmak üzere (Sihler vahiy olduğuna inanır) guruların şiir ve kafiyelerinden oluşan ve Sihlerin kutsal kitabına dönüşen “Guru Granth Sahib’i onbirinci ve ebedi Guru olarak belirler ve insanların guruluğu böylelikle sonlanır.

Başlangıçta sadece manevî bir öğreti olan Sihizm tarihi boyunca iki büyük dönüşüm yaşar.

Altıncı guru, Hargobind (1606–1644) Sih inancına “miri” (siyasi/ dünyevi) ve “piri” (ruhani) alemlerin eşzamanlı hayat sürdüğü kavramını yerleştirir. Böylelikle Sihizm sadece manevî boyutlu bir öğreti olmaktan çıkar, birebir vakitte dünyevileşir.

İşi daha da ileri götürüp askeri boyutu da katacak olan Onuncu Guru Gobind Singh’dir.

Gobind Singh, oluşturduğu ve bugüne kadar devam eden ve bir nevi, Hasan Sabbah’ınkilere benzeyen ‘fedai’ örgütü olan “Halsa” örgütlenmesini Sih inancına sahip bireyleri “masumları dini baskı ve zulümlerden muhafaza vazifesi yapacak savaşçı olarak yetiştirme” hedefiyle 1699’da başlatmış, böylelikle, Sih geleneği içerisinde yeni bir devir başlatılarak ruhaniyete, dünyevileşme katılması yanında militanlaştırma/askerileşmenin yolu açılmıştır.

Halsa örgütlenmesi üzerinden Sihler sonraki periyotlarda siyasi ve askeri olarak da tesirli olmaya başlayacaklar ve 1799-1849 yılları ortasında, özellik ve büyük oranda Mihrace Ranjit Singh’in eforlarıyla Hint Yarımadası’nın kuzey batısında bir Sih devleti kuracaklardır.

“Sih İmparatorluğu” 1849 yılında Britanya Doğu Hindistan Şirketi ile girdiği ikinci savaşta yenilerek İngilizlerin denetimi altına girdi.

Daha sonra Sih savaşçıları İngiliz ordusu içerisinde dünyanın çeşitli cephelerinde, geçilemeyen Çanakkale dahil, Birleşik Krallık için savaşırken görüyoruz.

Birleşik Krallık’ın Hint Yarımadası’ndan çekilmesi öncesinde Müslümanlar tarafından “İki Millet” teorisi ortaya atıldı ve Müslümanlar hayatlarını inançlarına nazaran sürdürebilecekleri toprak modülü talebinde bulundular. Hint Yarımadası dini asıllara nazaran ikiye bölündü, Pakistan ve Hindistan olarak.

Sih kaynaklar “bölünme” esnasında o devir Sih önderlerin yetersiz olduğundan bahisle, ortaya sağlam bir irade koyamadıklarını, vakit zaman bölünmeyi desteklemeyerek, vakit zaman kültürel yakınlıklarından ötürü Hinduların gönlünü kazanmaya çalışarak, Müslüman düşmanlığı yaparak, çoğunluk Hindulara yamanarak onları “bölünme”de üçüncü bir seçenek olan Sihistan/Halistan ya da “Özgür Pencap” seçeneğini oluşturmamakla suçluyorlar.

Oysa, o periyot kimi Sih etrafları “Sayın (Pakistan’ın kurucusu Muhammed Ali) Cinnah’ın taleplerine karşı koyulamayıp Pakistan bir mecburiyet olarak kuruluyorsa, Sihlere de neden bağımsız bir devlet verilmesin ki” sorularını sormaya başlamışlardı.

Ayrıca, “Hindistan’ın bağımsızlığı için müzakerelere dayanağı karşılığında (Hindistan’ın birinci başbakanı Cevahir Lal) Nehru’nun Sih başkan Tara Singh’e bağımsız Sih Çoğunluğa sahip bağımsız Pencap devleti kelamı verildiği” argümanları da ortada dolaşıyordu. 1966’da Hindistan hükümetinin idari kararları ile Pencap, bağımsız olmasa da Sih çoğunluğa sahip bir eyalet haline geldi. Lakin Sihlerin talepleri bitmedi ve ilerleyen tarihlerde eyaletlerini yarı bağımsız yapacak teşebbüslerde bulundularsa da başarılı olamadılar.

Bugün Sihler, Dünya Nüfus Taraması bilgi tabanına nazaran Mart 2023’te 1.428 milyar nüfusla dünyanın en büyük nüfusuna sahip Hindistan’da çoğunluğu Pencap eyaletinde 25 milyon nüfusa sahiptir. Şu da var ki Hindistan devleti içerisinde özgül yükleri nüfuslarının çok üzerindedir.

Yirminci yüzyılın son çeyreğinde Hindistan’a etnik-dini bazda büyük travma yaşatan Halistan sıkıntısına gelecek olursak:

İşte günümüzde Hindistan’ı meşgul eden Halistan problemi üstte izah ettiğimiz “Halsa” ile ilişkilidir. Sih inancına bağlı, Sihleri koruyacak fedai askerlerin vatanı.

Halistan (Khalistan) terimi birinci 1940’da bir broşürün başlığında kullanıldı. Bölünme olursa Sihler ne yapacaktı. Talepleri “Sihistan” ve “Özgür Pencap” olarak gündeme geldi lakin 2. Dünya Savaşı ve öbür gelişmeler talebi baltaladı, sonrasında ise tutum yüklerini Hindistan’dan yana koydular.

Sihler 1966’da Sih çoğunluğa sahip bir Pencap eyaletine sahip oldularsa da 1973’te Pencap’a ademi merkeziyet dahil yarı bağımsızlık manasına gelecek yeni haklar talep ettiler.

1980 yıllarda Halistan Hareketi sahne aldı ve Sih toplumu, Pencap eyaleti, Hindistan ve Sih-Hindu bağlantılarını derinden etkiledi. Sihlere hâkim bir vatan oluşturma gayretinde olan ayrılıkçı bir hareketti. Militan aksiyonlar arttı, Pencap eyaleti bir anarşi ortamına itildi. Başlarda İndira Gandi liderliğindeki Hint hükümeti Sih-Hindu çatışmasını alevlendirmemek ismine müdahale etmedi ancak daha sonra, Bhindranwale liderliğindeki militanların Sihlerin en kutsal tapınak olarak kabul ettikleri “Altın Tapınağı” merkez yapıp paralel bir sistem yürütmeye başlaması ile birlikte, 1 Haziran 1984’te “Mavi Yıldız” operasyonunu başlattı.

10 gün süren operasyon sonucunda Bhindranwale dahil resmi kayıtlara nazaran, militanlar ve içerideki sivil ziyaretçilerin de ortalarında olduğu yüzlerce kişi hayatını kaybetti.

Böylece Sih-Hindu husumetinde Pandora’nın Kutusu açılmış oldu.

Sihlerin en kutsal tapınağına yapılan kanlı operasyon Sihleri derinden etkiledi ve yanıt vermekte gecikmediler. İndira Gandi 31 Ekim 1984’te, Mavi Yıldız Operasyonu’ndan yalnızca yaklaşık 4,5 ay sonra kendi Sih muhafazaları tarafından öldürüldü.

Gandi suikastı Hindistan çapında Sih aleyhtarı isyanlara dönüştü binlerce Sih olaylarda hayatını kaybetti.

“Altın Tapınak”ın Hindistan güvenlik güçleri tarafından kanlı bir formda basılması, Gandi suikastı ve akabinde Sihlere yönelik katliamlar Sih–Hindu düşmanlığı üzerinden Hindistan’a derin bir travma yaşattı. O travmanın acı ve tesirleri hâlâ tazedir.

Hindistan Hükümeti, Sih militan güçlerini 1990 yılların başlarında büyük oranda baskılasa da o bağımsız vatan isteği derinden Sihlerin içlerinde yaşıyor ve vakit zaman dışa vuruyor.

Bunlardan sonuncusu, Hint güvenlik güçlerinin yakalamak için 18 Mart 2023’ten bu tarafa sürek avı başlattığı Amritpal Singh. Bu satırlar yazılırken de hâlâ gözaltına alınamamış ve firari idi.

Amritpal yeni kuşak Sih başkanlardan, Sihlerin haklarını korumak için kurulmuş “Pencap’ın Mirasçıları” hareketinin başında. Dubai’de eyyamcı bir hayat yaşarken hareketin kurucusunun vefatı akabinde liderliği devraldı ve Pencap’a dönüş yaparak hayatını dindarlaştırıp vaazlarına başladı. Toplumu kasıp kavuran uyuşturucu ile çabaya başladı, kısa vakitte muvaffakiyet da kazandı, Sih toplumu nezdinde prestij da.

“Pencap’ın Mirasçıları” çoğunluğu Pencaplı, çiftçilerin traktörleri ile hükümet tarım ıslahatlarına karşı direnişlerini desteklemiş ve başarılı da olmuştu.

Amritpal Singh kendisini, Halistan Hareketi esnasında Hindistan ordusu tarafından öldürülen Jarnail Singh Bhindranwale üzere gösteriyor. Aslında, eyaletin durumları da 1980’lerin durumlarına benzerlik gösteriyor.

Geçtiğimiz ay federal içişleri bakanını Halistan aleyhine konuşmasını kesmezse İndira Gandi’nin akıbetine uğramakla tehdit etti. Bu da bir yerde, aleyhine takibat başlatılmasına neden oldu.

Amritpal Singh bir taraftan Hindistan’ın Pencap eyaletinde bağımsız bir vatan ümitlerini tazelerken, bir taraftan da yüzbinlerce insanın hayatına mal olan kanlı isyan günlerini akla getirdi.

Amritpal Singh bir röportajında “Sih dinini başka bir din olarak tanımadığı için Hindistan anayasasına inanmadığını, hareketlerinin tarafının şiddete dayalı ya da şiddet içermemesinin Hindistan hükümetinin davranışına nazaran şekilleneceğini” söylüyor.

Bölgeyi yakından takip eden gözlemciler, Amritpal Singh’in kısa müddette bu derece tanınan olmasında “modern Sih dini – siyasi tesir alanında ki boşluğa” ve “çoğunluğu Sih Pencap eyaleti halkının kendilerini mevcut sefaletten çekip çıkaracak bir kahraman arayışına” dikkat çekiyorlar.

Amritpal Singh’in hareketi bir bağımsızlık hareketine dönüşür mü, Sihler, yaşadıkları onca acıya karşın, tekrar bir isyan macerasına girişirler mi bilinmez lakin güçlenmesi halinde yeni bir şiddet dalgasına neden olup Hindistan devletini yorabilir.

Bir de unutmamak lazım, federal bir yapıya sahip, onlarca eyaleti bir ortaya getiren bir birlik olan Hindistan’ın, ekonomik ve askerî açıdan güçlenmeye başladığı bir devirde, ayrılıkçı hareketlere müsamaha göstermesi düşünülemez. Onlarca ayrılıkçı hareketle boğuşan Hindistan için bu ruhsal bir eşiktir.

Hindistan tarafından resmen yasaklanmış ve önemli bir ulusal güvenlik sıkıntısı olarak görülen Halistan Hareketi bir yana, kendisinden kopacak bir modülün domino tesiriyle Hindistan’a neye mal olacağı kestirilemez.

Annesi ve babası Hindu olan Nanak Dev tarafından kurulmuştur. 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın başlarında tabileri artmaya başlamıştır. Nanak “Ne bir Hindu ve ne de bir Müslüman var” diyerek ikisinden de başka ancak her ikisinden de bir şeyler taşıyan bir öğreti ortaya koymuştur. Sihizm tek ilahlı, reenkarnasyona inanmayan, putlara tapmayan bir dindir. Sihizm’in günümüz prestiji ile 25 milyonu Hindistan’da 30 milyona yakın takipçisi vardır.

Jarnail Singh Bhindranwale ismi Halistan Hareketi ile anılan hareketin önde gelen figürlerinden bir Sih militandır. Kendisinden sonraki militanlar için bir sembol ve ilham kaynağıdır. Sih ortodoks dini kuruluş Damdami Taksal’in 14. Lideri idi. Hindistan güvenlik güçleri ve ordusuna karşı Sihlerin en kutsal tapınağı olan “Altın Tapınak”ı militanları ile birlikte karargâh yaptı. Hint hükümeti ile yapılan müzakereler sonuç vermeyince o devir Hindistan Başbakanı Gandi Mavi Yıldız operasyonunu başlattı. Operasyonda Bhindranwale dahil yüzlerce militan, sivil ve asker öldü.