Tayfun Kahraman’dan İstanbul Depremi uyarısı: ‘Yapı stokunun yüzde 25’i kullanılamaz hale gelecek’

Seyahat Parkı Davası’ndan 840 gündür Silivri Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunan kent plancısı Dr. Tayfun Kahraman, 17 Ağustos Depremi’nin 25’inci yıl dönümünde açıklamalarda bulundu.

Cumhuriyet’ten Çağdaş Bayraktar’ın sorularını yanıtlayan Kahraman, “İstanbul’daki yapı stokunun yüzde 25’inin sarsıntı sonrasında kullanılamaz hale geleceğini biliyoruz. Bu sayılar bile tek başına İstanbul’da karşı karşıya olduğumuz tehdidi gözler önüne sermeye yetiyor” dedi.

’17 AĞUSTOS’TAN BERİ TEK GELİŞME TOPLUMSAL DAYANIŞMA’

17 Ağustos Depremi’nin üzerinden 25 yıl geçti. Geçen 25 yılda gelinen ve gelinemeyen noktayı nasıl yorumluyorsunuz?

17 Ağustos Depremi’nin üzerinden çok uzun bir vakit geçti. Bugün 35 yaş ve altında olanlar, yani nüfusumuzun neredeyse yarısı bu büyük sarsıntısı ve yaşanan acıları bütün boyutlarıyla görmediler. O günlerde üniversite tercihi yapacak idealist bir genç olarak, ülkemizin yaşadığı bu acı deneyim sonrasında şehircilik konusunda eğitim almak üzere İstanbul’a geldim. Kocaeli, Sakarya, Düzce’yi o yıllarda ziyaret ederek büyük yıkımı ve yaşanan acıları yerinde deneyimledim. Bu tecrübe benim meslek hayatımı da büyük oranda şekillendirdi. Hepimiz bu yaşanan felaketin ülkemiz için son olacağını, bir kere daha tıpkı acıların yaşanmaması için gerekenlerin yapılacağını konuşuyorduk. Yapısal, kamusal ve yasal değişiklikler yapıldı, onları siyasalların vaatleri izledi.

Fakat gelinen noktada gördük ki tüm bu vaatler boş çıktığı üzere değişim de çok sonlu kaldı. Geçen bu denli vakte karşın kırılgan yapı stokunu güçlü hale getiremedik, afetlere karşı bütüncül risk idaresini başaramadık, afet sonrasının idaresinde de sınıfta kaldık. Tek elden afet idaresi telaffuzuyla değiştirilen kamu kurumlarının ne kadar yetersiz olduğunu gördük. Yasal, yönetimsel değişikliklerle yapıların üretim evresini denetleyeceğiz denerek kurgulanan yapı kontrol sisteminin ne kadar yetersiz olduğunu deneyim ettik. Kentsel dönüşümü hızlandıracağız diyerek yapılan yasal değişiklikler sonucu, kentsel dönüşüm bir gayrimenkul geliştirme faaliyetine dönüşerek rant üretme potansiyeli yüksek alanlarla sonlu kaldı, dezavantajlı kümeleri mülkiyet ve barınma haklarından mahrum bırakan bir çok mağduriyet yarattı. Bu süreç boyunca inançlı ömür alanları üretmek yerine rantı önceleyen, afet öncesi ve sonrasını yönetmekte yetersiz, hatta maharetsiz kalan sarsıntı siyasetimiz; iflasını ilan ederken, yeni acıları da yaşamamıza neden oldu.

17 Ağustos sonrası yaşanan Van, Elazığ, İzmir ve çok daha büyük bir felakete yol açan 6 Şubat Kahramanmaraş zelzeleleri ise bunun en değerli göstergeleri. Bilhassa 6 Şubat’ta yaşadığımız felaket tüm o süslü lafların altının ne kadar boş olduğunu gösterdi. Değişen ve sıkı kurallara bağlanan yapı üretim şartlarının denetlenmediği ve sarsıntıya güçlü diye satılan konutların insanlara mezar olduğu gerçeği ile baş başa kaldık. Seçim yatırımı olarak İmar Barışı ismi altında affedilen kaçak yapılar insanlarımızın canını aldı. Verimlilik ismine tek elde toplanan afet idare sisteminin işlemediğini, kurumların acz içinde olduğunu, üstelik sivil toplumun çalışmalarını da baltaladığını gördük. Bu süreç boyunca gelişme gösterdiğimiz tek alan toplumsal dayanışmamız ve sivil toplum faaliyetleri oldu. 6 Şubat sonrası gösterdiğimiz dayanışma, 85 milyon olarak bir ortaya geldiğimizde ne kadar güçlü olduğumuzu kanıtladı. Kelamın özü, çok acı lakin geçen 25 yıla baktığımızda, kayda bedel bir yol kat edemedik.

Büyük bir sarsıntı beklenen İstanbul ne durumda?

Gönül ister ki bu sorunuza rahatlıkla İstanbul zelzeleye hazır diyebileyim. 17 Ağustos üzerinden geçen çeyrek asırda İstanbul’da sarsıntıya yönelik çalışmalar yapılmış olsa da bunlar çok sonlu kaldı. Biz İBB’de vazifeye geldiğimizde İstanbul’un büyük kısmının yer durumuna ait haritalar hazırlanmıştı, kalan bölgelerin üretimini ise biz başlattık. Lakin mevcut kırılgan yapı stokuna müdahaleler çok sonluydu ve kentsel dönüşüm çalışmaları rant üretme kapasitesi yüksek alanlar ile hudutlu kalmıştı. Asıl risk taşıyan İstanbul’un önündeki en büyük sorun olan, kırılgan yapı stoğunun ağırlaştığı ancak rant üretme kapasitesi olmayan alanlar ve altyapıya ait çalışmalar ise çok yetersizdi. Meğer geçen 25 yılda çılgın projelerle kamu kaynaklarını aşikâr çıkar kümelerine aktarmak yerine gerçekçi ve bilimsel prosedürlerle bu yapı stokunun ve kentsel altyapının güçlendirilmesi için harcasaydık bugün çok farklı bir noktada olabilirdik.

İstanbul’da yaklaşık 1 milyon 200 bin bina var ve bu binaların 820 bini 2000 yılı öncesinde yapılmış olduğundan potansiyel riskli olarak görülüyor. 2019 yılında vazifeye başladığımızda bu yapıların zelzele dayanımlarını süratlice tespit etmek, en riskli alan ve yapılara öncelikle müdahale etmek üzere bir çalışma başlatıldı. 6 Şubat zelzeleleri sonrasında da çokça konuşulan Süratli Tarama Teknikleri ile bu tespitlere devam ediliyor. Birinci çıkan bilgilerin bize gösterdiği tablo ise şu biçimde; Mümkün bir İstanbul Sarsıntısı ile bu yapılardan 90 bininin ağır ve çok ağır, 167 bininin orta hasar alacağını, yani İstanbul’daki yapı stokunun yüzde 25’inin sarsıntı sonrasında kullanılamaz hale geleceğini biliyoruz. Bu sayılar bile tek başına İstanbul’da karşı karşıya olduğumuz tehdidi gözler önüne sermeye yetiyor.

RÖPORTAJIN TAMAMI

(ALINTI)