Türk’ün eyeri dünyayı koruyor! Kafatasındaki hazine: ‘Her şeyin kontrolü gizli kutuda’

Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – İnsanlar bedenlerinde 270 kemikle hayata merhaba dediklerinde şimdi tam gelişmemiş oluyorlar. Zamanla gelişen, birleşen ve sağlamlaşan iskeleti 206 kemik oluşturuyor. Kimileri olmadığında ise insan kimi yetileri yerine getiremiyor. Üstelik bunlar hayati ehemmiyet taşıyan devasa leğen kemiği ya da kaburgayı oluşturanlar üzere büyük kemikler de değil. Kulaktaki 3 küçük kemik, çekiç, örs ve üzengi olmasa duyma yetisinden yoksun kalan insan, iç organlarını koruyan iskelet sayesinde bilinen ‘insan’ görünümüne kavuşuyor. Lakin insanın hayatı boyunca varlığını borçlu olduğu ve bedende değiştirilemeyen tek organ olan beyni koruyan bir kemik var ki ismi Türk olmasına karşın ırk ayırmaksızın her insanın kafatasının en kıymetli noktalarından biri. Sadece beşerde da değil, şempanze ve gorilde de bulunuyor olması ilgi cazip olan ‘Türk Eyeri kemiği’ ismini Türk’ü Türk yapan şeyden alıyor! Demiroğlu Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Beyin, Hudut ve Omurilik Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Ramazan Sarı ‘Türk Eyeri’ni her istikametiyle Milliyet.com.tr’ye anlattı.

TÜM DÜNYA ‘TÜRK’ DİYE TANIDI

Bazı kemikler başlı başına değerli misyonlar üstlenirken, kimileri da insan bedeninde büyük işler yapan organ ve dokuların ‘özel koruması’ oluyor. Koruma demişken, en düzgün savuna ve savaş teknikleriyle yüzyıllardır ismini tarih sahnesine altın harflerle yazdıran Türk ordusuna değinmemek olmaz. Tüm kıtalarda izleri bulunan Türklerin, insan bedeninde da lisan, din ve ırk ayırmaksızın kıymetli bir müdafaa vazifesi üstlenen bir noktada ismi var. Hatta bu halde isimlendirilmesinde, tarihte yapılan ırkçı katliamların, anatominin daha ayrıntılı çalışılmasını sağlamasının hissesi büyük. Bilhassa de Nazi katliamlarının… Dünyayı şaşkına çeviren ve kendine hayran bırakan Türklerin askeri marifetleri, at kullanmak konusunda da çok gelişmişti. Ata sporları ve savaş tekniklerinde at, Türkler için kutsaldı. At bir binek hayvanı olmaktan öte, Türkler için kişilik kazanmıştı. Zekâsı, anlayışı ve dostluğuyla  fetihten fetihe koşan at, evvel sahibinin gönlünü fethetmekle işe başlıyordu. Sahibinin en yakın arkadaşı, en kıymetli varlığı, büyük zaferlerin aracı olan atlar, “Türk’ün kanadı” diye tarihe geçti. Bilhassa Türk askeri, her vakit atlarıyla anılmıştı. At binmede ustalaşan Türklerin, muvaffakiyetten muvaffakiyete koşarken en kıymetli sırlarından biri de, kullandıkları ‘Türk eyeri’ydi. Peki bunun insan bedenindeki kemiklerle ne ilgisi var?

İşte husus tam da insan bedenine ve bu bedenin en sağlam ve organların pek birçoklarını korumakla vazifeli sistemi olan iskelete geldiğinde, ismini Türklerden alan bir kemikle tüm bedeni denetim eden hipofiz bezini koruyan ‘Türk eyeri kemiği’ dikkat çekiyor. Latince ismiyle ‘Sella Turcica’ insan kafatasının sfenoid kemiğinin gövdesinde ve şempanzeler, goriller ve orangutanlar dahil olmak üzere başka hominidlerin (büyük insansı maymunlar) kafataslarında eyer formundaki bir çukur. İsmin kaynağı ise Roma devrinde anatomiye duyulan ilgiye dayanıyor. O devirde kafatasındaki bu yapıyı inceleyen bireyler, onu Türk eyerine benzetmişti. Zira öteki milletlerinkinden çok daha farklı olan Türk eyerinin önü de ardı üzere yüksek formda tasarlanmıştı. Bu sayede Türk biniciler atta daha sağlam duruyor ve rahat biçimde savaşabiliyordu. Bu isim birinci kere, Padua Üniversitesi’nin ünlü anatomi alımı 1578 ve 1625 ortasında yaşamış Adrianus Spigelius tarafından kullanıldı. İsmi veren bilim beşerinin vefatından 2 yıl sonra ise öğrencisinin yayımladığı ‘De Humani Corporis Fabrica’ (İnsan Bedeni Fabrikası) isimli yapıtla, bu söz literatüre kazandırıldı. Bu kemik, İngilizce ‘Turkish saddle’, Almanca ‘Türkensattel’, Fransızca ‘Selle Turcique’, Arapçada ise ‘Serc-i Turki’ olarak biliniyor. Pekala bedendeki vazifesi?

‘VARLIĞI ÇORBAYI OLUŞTURMAZ, YOKLUĞU İÇİLMEZ HALE GETİRİR’

İnsan bedeninde Türk izi taşıyan tek nokta bu kemik değil, kafatasının gerisindeki çıkıklığın da Türklerle anılıyor oluşu, bu formun Türk insanında görülme sıklığının fazlalığıyla ilgili. Ancak kafatasının formundan fazla fonksiyonu değerli olduğundan Türk eyeri başka noktalara fark atmış durumda. Zira fonksiyonu, formu sayesinde ortaya çıkıyor. Hipofiz bezini tıpkı bir eyerin biniciyi kavradığı üzere kavrayan ‘Türk eyeri kemiği’ için Doç. Dr. Ramazan Sarı’nın çok daha özel bir tarifi var. Doç. Dr. Sarı Türk eyerinin koruduğu hipofiz bezinin insan ömrü için değerini şöyle anlatıyor:

“Vücudumuzda birden fazla sistem mevcut. Kas, iskelet, sindirim, dolanım teneffüs sistemleri üzere. Bunların ahenkli çalışabilmesi için de sistemler üzerinde tesirli kimi casuslar var. Bunlar da hormonlar oluyor. Hormonların bedene verildiği temel nokta ise hipofiz bezi. Hipofiz bezinin de çalışmasını sağlayan daha üstte hipotalamus var. Bu bez endişe, heyecan, keder yahut bedenin olağan çalışması sağlanması gerektiğinde bu hormonları salgılar. Annelerin süt vermesinde, bayanların hamile kalıp kalmaması, regl ve erkeklerde testesteron salgılanması, sesin kalınlaşması üzere durumları denetim eder. Hem doğurganlıkta hem de bunun kaybedilmesi gereken periyotta, cildin kırışması ya da gerginleşmesinde, böbrek üstü bezlerin çalışması, kalp atışı, uykuya dalma üzere pek çok işlevin da denetim edilmesinde rol oynar. Bunlar birebir çorbadaki tuz üzeredir. Varlığı çorbayı oluşturmaz fakat yokluğu onu içilmez hale getirir. Hormonlar budur.”

SANDIK İÇİNDE SANDIK, TÜMÖRLERİN YÜZDE 98’İ ÂLÂ HUYLU

Türk eyeri kemiğinin içinde bulunan hipofiz bezi tüm bedende kıymetli misyonları denetim ediyor. Muhtemel bir travma ya da rastgele bir hasar durumunda ise organlar fonksiyonlarını yerine getirmek konusunda geri kalabiliyor. Doç. Dr. Ramazan Sarı hipofiz bezinin hangi durumlarda sağlıklı çalışmadığını ve bunların tedavisini de anlattı.

“Türk eyerinin olduğu yerde bir tümör tespit edildiğinde kemik kıymet kazanıyor. Şayet yavaş büyüyen bir tümörse vakitle bu kemik yapısını bozabiliyor. Süratli büyüyorsa oraya sığamaz, dışarı taşarak üstündeki göz hudutlarına baskı yapar ve görme bozukluğu oluşur. Bu bölgedeki tümörler genelde bayanlarda doğurganlığın olmaması durumun tetkik edilirken ortaya çıkıyor. Erkeklerde ise gelişim geriliği, cinsel isteksizlik ya da bedende kıllanma olması gereken noktalarda olmayınca bu noktaya bakılıyor. Günümüzde bu bölgeye endoskopik yollarla ulaşıp bu bölgedeki tümörlere müdahale edilebiliyor. Tıpkı halde beyin içinden de bu bölgeye yerleşen tümörlere müdahale ediyoruz. Tümörü çok büyük olanlar için ameliyat gerekir. Yüzde 98-99 oranında bu bölgenin tümörleri yeterli huyludur. Bugün bu bölgenin tümörü olduğunda tedavisinin yapılamadığı durumlar çok enderdir. Bez işlevlerini yitirirse dışarıdan hormon alınır ve eksikliklerini tamamlar.”

Doç. Dr. Ramazan Sarı’ya göre, beyin kafatası kemiğiyle korunurken, hipofiz bezi bu kasa içinde hazine üzere saklanır. Önünde bulunan hava keseciği sayesinde darbelerden korunur. Sandık içinde sandık üzere, kafatasını alt kısmında ulunan çukurda zarla kapatılmış formda, zımnî kutucukta hipofiz bezi saklanıyor. Bu kutu biçimi prestijiyle Orta Asya’dan beri göç ederek gelen Türklerin bindiği eyere çok benziyor. Özetle ünlü tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın ‘Türklerin Tarihi’ kitabındaki, “Her milletin kendine mahsus bir niteliği vardır. Türkler de teşkilatlanma yeteneği yüksek, askeri bir toplumdur. Yani ‘Her Türk asker doğar’ kelamı, beğenin ya da beğenmeyin doğrudur” kelamı üzere Türk eyeri kemiğinin de bedendeki hipofiz bezini tıpkı bir asker üzere koruduğu yanlışsız.