Uzmanından çarpıcı deprem yorumu: ‘Komşunun güneşini kesmeyeceksin’

Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde, ülke genelinde bina dayanıklılık testi müracaatları artarken, uzmanlar, yalnızca oturduğunuz binanın sağlamlığının değil, konutunuzun yer aldığı sokağın fiziki durumunun da zelzele anında ve sonrasındaki hayati değerine dikkat çekiyor. Zelzele bölgesinde bitişik nizamda inşa edilen binaların yıkılmasıyla sokak ve caddelerin enkaz yığınıyla dolduğunu, bu nedenle kurtarma gruplarının depremzedelere ulaşmakta zahmet çektiğini ve vakit kaybettiğini söyleyen Bursa Uludağ Üniversitesi Rektör Yardımcısı, İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Adem Doğangün, 6 Şubat zelzeleleri sonrası Malatya, Adana ve Hatay’da incelemelerde bulunduğunu belirtti.

‘Yolların darlığı dezavantaj oluşturuyor’

Özellikle Hatay’daki kent planlamasına dikkat çeken Prof. Dr. Doğangün, “Sadece biz olağan binaları düşünüyoruz lakin orada çok bariz bir formda ortaya çıktı. Arabayı sokamıyoruz. Yani sarsıntı esnasında buraya ambulans nasıl girecek? İtfaiye nasıl girecek? Yani bu yollar bize çok dar. Bu da inanılmaz bir dezavantaj oluşturuyor zelzeleden sonra zira müdahale edemiyorsunuz. Bitişik nizam, yollar küçük. Sizin oraya girme talihiniz yok yani. O denli mukadderatına teslim etmiş olacaksınız. Yani burada da ben birkaç hafta girilemeyen yerler oldu, diye biliyorum. Artık hepimiz yalnızca burada hatalı natürel mühendistir, müteahhittir demekten çok hepimizde biraz kabahat var. Bu kentlerimizi planlarken, eskiler ne hoş söylemişler, ‘Komşunun güneşini kesmeyeceksin.’ Artık güneşini kesmesini bırak, doruğuna biniyoruz. Her şeyini kesiyoruz. Ondan sonra da kentleşme olmuyor” dedi.

‘Kamu binalarından başlanmalı’

Şehirlerin yine yıkılıp yapılmasının mümkün olmadığına dikkat çeken Prof. Dr. Doğangün, bina dayanıklılığı ve kent planlamasına kamu binalarından başlanıp, vatandaşa örnek olunması gerektiğini belirterek, şunları söyledi:

“Bir kenti yine yapmak mümkün değil şu anda fakat en azından başlamak lazım. Bizim avantajımız oradaki kamu binalarımız uygundu. Ve bu o kadar kıymetli ki; biz de kendimiz bir okul binasında kaldık gittiğimiz vakit. Belediye binası, okul binası, itfaiye binası, kaymakamlıklar yahut spor salonları üzere halkın gidebileceği, toplanabileceği, işini halledebileceği binaların, en azından bunların süratli bir halde değerlendirilip yıkılması gerekiyor. Yıkılmak ya da yerelse bu güçlendirme yahut yıkımda da hani ne durumda yapabiliriz, dediğim vakit kamu binalarında genelde tamir güçlendirme maliyeti, tekrar imal maliyetinin yüzde 50’sine yaklaştıysa yıkım istikametinde bir karara gidiyor. Lakin çok lokal bir hasar varsa o vakit güçlendiriyorsunuz. Beton dayanımı olağan güzelse, beton dayanımı berbatsa o vakit yıkıma gerçek gitmek daha uygun. Bilhassa bu binaları, kıymetli binalarımız, hastane binalarımızı ve başka binalarımızı değerlendirip ya güçlendirip ya da yıkmak en azından bunları hazır hale getirmek lazım. Zira vatandaş konutunu yapmış. Keşke imkanımız olsa da yeni bir yerleşim yerine bütün binaları yapsak, vatandaşlarımıza desek ki ‘Buyurun, gelin oturun. Biz burayı yine planlayalım’. Ancak o çok büyük bir bütçe. Evvel kamu binalarından başlamak lazım. Zira biz başlayalım ki vatandaşa da örnek olalım.”

‘Alınacak tedbirlerle, yumuşak tabanda de bina yapılabilir’

Depremlerin akabinde yer seçiminin değerinin de bir defa daha ortaya çıktığını vurgulayan Prof. Dr. Doğangün, “2023 Şubat’ında meydana gelen sarsıntılarda de yumuşak tabanlara yapılan binaların, bölgenin, daha fazla hasar gördüğü biçiminde bir durumla karşılaşıldı. Doruklardaki yapıların daha az hasar gördüğü ortaya çıktı” dedi.

Yumuşak tabanda de yapılaşmanın olabileceğini, bunun bazen de avantaj olduğunu söyleyen Prof. Dr. Doğangün, bu tabanlardaki binaların inşası sırasında dikkat edilecek ayrıntılarla, yıkımın önüne geçilebileceğini belirtti. Alınacak tedbirleri sıralayan Prof. Dr. Doğangün, “Bu da bir olumsuzluk alışılmış lakin ona uygun yapmak lazım. Yumuşak yerde de yapılabilir fakat taban güzelleştirmesi yapılabilir, bodrum katınızı ona nazaran yapacaksınız. Daha fazla bodrum yapacaksınız üzere tedbirleri var. Tedbir almazsanız natürel her ikisinde de hasar olabiliyor. Aslında birtakım avantajları da olabiliyor sıvılaşma dediğimiz olayda da. Şayet kumluysa, boşluk suyu basıncı, su zelzele esnasında basarak kumların dışarı çıkmasına neden oluyor fakat binaların kendileri çok fazla hasar görmüyor. Genelde devrilme biçiminde oluyor. Şayet çok dikdörtgen biçimde yapmışsanız, taban alanı geniş değilse, devrilme halinde hasar oluyor. Yoksa kolon kirişlerinde çok fazla hasar olmayabiliyor. Bir ölçü sönümleyici üzere de suyun üzerindeki bina üzere de davranıyor. Ancak alışılmış çok ağır binaysa bu sefer, gördük işte İskenderun’da yere 40-50 santimetre oturan binaları. Ancak şayet taban genişse çok fazla hasar olmuyor, beşerler rahatlıkla can kaybı olmadan çıkabiliyor. Bu türlü de bir avantajı da var” diye konuştu.