Vergi yüzsüzlerine ‘Dur’ diyecek iki sistem: UTTS ve İDİS

Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), 5 milyon lirayı aşan vergi ve ceza borcu bulunan mükelleflerin listesini yayımladı. Bakanlık, hususla ilgili iki başka liste açıkladı. Birinci liste mükellefin beyan etmediği, yönetimin inceleme yaparak, re’sen, ikmalen ve idari süreçle tarh ettirenlerin yer aldığı ikincisi ise vergi ve cezası borçluları ile vadesi geldiği halde vergi borcunu ödememiş mükelleflerden oluşanların yer aldığı. 01/06/2023 ile 31/5/2024 tarihleri ortasında mutlaklaşan ve toplam meblağları 5 milyon TL’yi aşan tarhiyatlara ait listede vergi borç ve cezası bulunan 2 bin 464 mükellef ile vergi borcunu ödememiş 36 bin 806 mükellef yer aldı.

Yüzsüzler listesine akaryakıt ve demir damgası

GİB internet sitesinde en fazla borcu olan iki listeye ilişkin 100’er mükellef yayımlandı. Her iki listede de akaryakıt, petrol ve madencilik, inşaat demiri şirketleri öne çıktı. En fazla vergi borcu olan mükelleflerin birinci sırasında 3 milyar 23 milyon TL ile TÜRKTAB tütün, ikinci sırada 2 milyar 449.5 milyon TL ile Milletlerarası Akaryakıt Dağıtım, üçüncü sırada 2 milyar 255 milyon TL ile ENKAD inşaat (hırdavat ve el aletleri) şirketleri yer aldı. Listede bu kümede 35 şirket ve şahsın borcunun 1 milyar TL ve üzerinde olduğu gözlendi.

Rekabeti de baltalıyor

Farklı bölümden uzmanlardan edinilen bilgiler, kaybın kaynağının kaçak ve naylon faturalandırmadan kaynaklandığı istikametinde. Uzmanlar devlet kurumlarının uzun vakittir uğraş ettiği için kaybın düşüşe geçtiğini ama kâfi olmadığını belirterek, kaybın yalnızca vergi kaybı olmadığını vergisini düzgün ödeyenlerin aleyhinde olan haksız rekabetin de sorunun değerli bir modülü olduğunu vurguluyor. Yakın vakitte akaryakıtta UTTS ve İDİS ile hem daha inançlı hem kayıp kaçaksız rekabetin daha adil olduğu bir sisteme geçileceğini belirten uzmanlar her iki sistemde de Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü teminatının değerli olduğu vurguluyor.

UTTS ile akaryakıtta vergi kaybı son buluyor

Gelir Yönetimi Başkanlığı’nın 10 yılı aşkın müddettir yürüttüğü teknik çalışmalar sonucunda akaryakıt bölümünde adapsız fatura kullanımının önüne geçmek ve vergi kaybını engellemek için geliştirdiği, yerli ve ulusal bir sistem olan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’nin (UTTS) tüm altyapı çalışmaları tamamlandı. UTTS’nin birçok mazeret ile yıllardır ötelenmesine karşın bu yıl gerçekleşem kayıt dışı iktisat ile uğraş atağı ile ilgili tüm zorluklara karşın ertelenmeden hayata geçiyor. Suram ve işletme vazifesi takip ve izleme sistemlerinden kanunen yetkili olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’ne verilen sistem, 1 Ocak 2025’ten itibaren vergi mükellefleri için mecburî olacak. 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren ise trafiğe kayıt olacak ferdi araçlara da ‘Taşıt Tanıma Birimleri’ni (TTB) taktırma zarurî olacak. Vergi mükelleflerinin de 2025 yılı başından itibaren akaryakıt harcamalarını sarfiyat gösterebilmeleri için kullandıkları araçlara TTB’leri’ni bu yıl içerisinde taktırmaları gerekiyor.

Sistem kapsamında yükümlü kılınan taşıtların yakıt depo girişlerine, TTB takılacak, bu sayede taşıtın sahiplik ve plaka bilgisi kayıt altına alınacak. TTB’ler tüm araçlarda birebir tip olacak ve tüm istasyonlarda okunabilecek. UTTS başlaması ile birlikte tüm özel TTS’lerde, bu TTB’ eri kullanma mecburiliği başlıyor ve TTS firmaları bu TTB’leri 6 ay içerisinde değiştirmek zorunda. Darphanenin web sitesinde yayınlanan fiyatlara nazaran taşıtlara takılacak TTB fiyatı 1.100 TL + KDV fiyatlar yurt çapında sabit olacak.

Akaryakıt istasyonlarında ise pompa tabancasına takılan Taşıt Tanıma Okuyucu (TTO) aygıt, şifre çözümleme süreçlerini, Taşıt irtibat modülündeki (TİM) Güvenlikli Haberleşme Anahtarı ile yapacak. Böylelikle UTTS yükümlüsü taşıtların yakıt dolum sürecinde plaka bilgisi otomatik olarak Yeni Kuşak Pompa Ödeme Kaydedici Aygıt Üreticisine aktarılacak, fatura ve satışa ait datalar de UTTS’ye işlenecek. Bu taşıtlar için artık plaka bilgisinin sisteme el ile pompa vazifelisi tarafında girilmesi mümkün olmayacak. Her akaryakıt istasyonu en az bir pompasında TTO ve TİM bulundurmak zorunda olacak, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’ne web sitesinde yayınlanan fiyatlara nazaran bir akaryakıt istasyonun mecburi yapması gereken yatırım 92 bin TL.

UTTS sayesinde yıllık 40 milyar Dolarlık yakıt kesiminde yöntemsiz fatura kullanımından kaynaklanan ve her yıl iddiası 50 milyar TL’yi geçen vergi kaybının önüne geçilecek. UTTS, devletin vergi güvenliğini sağlarken başka taraftan da akaryakıt dalında rekabet ortamını sağlayacak. UTTS’ye son geçiş tarihi 31.12.2024 ve rastgele bir erteleme olmayacak. https://www.utts.gov.tr/ adresinden sistem ile ilgili tüm bilgiler paylaşılıyor.

İDİS ile demir çelik inançlı ve kaçaksız olacak

Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından, bu yılın başında hayata geçirilen ve inşaat demirinin üretiminden laboratuvar basamağı da dahil tüm basamaklarını takip ederek kayıt altına alacak İnşaat Demiri İzleme Sistemi (İDİS) Gerek kayıt dışı iktisat ile uğraş kapsamında vergi güvenliğini sağlamak gerekse sarsıntı jenerasyonunda yer alan ülkemizde yapı güvenliğine katkı yapmak maksadıyla inşaat demiri yakın takibe almaya başladı. Sistemin katkılarını önümüzdeki yıl görmeye başlayacağımız belirtiliyor.

Sistemle inşaat demiri, üretim sınırından çıktığı anda özel güvenlikli işaret ile kayda alınıyor ve bundan sonra her bir adımda izleniyor. İnşaat demirleri, yükleme ve indirmeler, toptancılara satışlar, toptancılardan müteahhitlere satışlar, inşaat alanında yapı denetçilerin denetimi ve sonunda denetçi onayı ile eser bazında İDİS sayesinde tek tek görülüyor. İDİS ile yapı güvenliğine büyük katkı yapılırken, yılda 40 milyar liradan fazla vergi kaybının önüne geçilmesi hedefleniyor. Ayrıyeten dalda yaşanan haksız rekabetin de önüne geçilmesi bekleniyor. Sistem sayesinde inşaat demiri üretim ve ithalat alanından başlayarak, demir bağlarındaki her bir demir çubuğuna Darphane tarafından tedarik edilecek olan özel mürekkep uygulanıyor. İlaveten, her bir demir bağına açık ve kapalı güvenlik özellikleri içeren en az iki adet özel güvenlikli etiket takılarak el terminalleri yahut taşınabilir uygulama ile bu eserlerin sisteme kaydı ve aktivasyonu yapılıyor ve demirinin her bir adımı izleniyor. İnşaat demirleri, toptancılar, satıcılar, tüccarlar, yapı müteahhitleri ve inşaat alanından yapı denetçileri tarafından alınan inşaat demir numuneleri laboratuvar test sonuçları numune bazlı İDİS sistemine yüklenip kaydediliyor. Bu bilgilere Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı ve Gelir Yönetimi Başkanlığı erişebiliyor. İDiS’e ait ayrıntılı bilgilere https://www.idis.gov.tr adresinden ulaşılabiliyor.