Yaşar Kemal için yıllarca söylendi: Şimdi sıra Daron Acemoğlu’nda… Bir Nobel yolculuğu

Nobel Mükafatı, 27 Kasım 1895 tarihli ve 30 Aralık 1896 tarihinde Stockholm’de açıklanan vasiyetnamesiyle Alfred Nobel tarafından kurulan derneğin verdiği itibarlı bir ödül.

İlk Nobel Mükafatları 1901 yılında verilmeye başlandı. Nobel Mükafatları her yıl Alfred Nobel’in mevt yıl dönümü olan 10 Aralık’ta veriliyor.

Kimilerine nazaran dünyanın en itibarlı ve saygın mükafatı; bazılarına göreyse siyasi saiklerle verilen bir ödül olan Nobel Mükafatları, her daim tartışma konusu oldu.

Dünyanın en kıymetli ekonomistleri listesinde yer alan ve Profesör unvanını aldıktan sonra 2 kere Nobel İktisat alanında aday olan lakin mükafatı kazanamayan Daron Acemoğlu tekrar aday gösterilecek.

DARON ACEMOĞLU TEKRAR ADAY GÖSTERİLECEK

Odatv’nin edindiği bilgilere nazaran Daron Acemoğlu; Simon Johnson ile birlikte yazdıkları “İktidar ve Teknoloji – Bin Yıllık Mücadele” kitabı Nobel adayı olarak gösterilecek.

Daron Acemoğlu, Boğaziçi Üniversitesi’nde yetişmiş, şu anda MIT’de en yüksek fahri unvan olan Enstitü Profesörlüğü sahibi.

Uzun yıllardır refah ve yoksulluğun tarihi sürecini araştıran Daron Acemoğlu’nun Ulusların Düşüşü, Dar Koridor isimli kitapları Türkçe yayınlandı. Birlikte kitap yazdığı Simon Jonhson ise tekrar MIT Sloan School’da Ronald A. Kurtz Girişimcilik Profesörü.

IMF’de baş ekonomistlik yapmış olan Johnson, otuz yıldır dünya ekonomik krizleri ve iyileşmeleri üzerine çalışıyor. Jump-Starting America, White House Burning ve 13 Bankers isimli kitapların müellifi.

Daron Acemoğlu ve Simon Johnson’un yazdığı kitabın açıklamasında ise şu sözlere yer veriliyor:

“Tarih boyunca teknoloji ve ilerleme el ele yürüyen iki kavram olarak değerlendirildi. Teknoloji birden fazla vakit gücü elinde bulunduranlar tarafından yönlendirildi, lakin her vakit toplumun faydası gözetilmedi.

Bugün teknoloji küçük bir kümenin denetimindeyken, iktidar ile teknoloji bağlantısını yine düşünmek elzem.

TARİHSEL SÜREÇ

Daron Acemoğlu ve Simon Johnson bu bağlantıyı tarihi süreçte ele alıp teknolojiye nezaret değil, demokratikleşme aracı olarak tekrar istikamet verilmesi gerektiğini savunuyorlar. İktisat ve tarihten ustalıkla süzdükleri bilgiler ışığında yeni bir vizyon öne sürüyorlar.”

YAŞAR KEMAL DE PEK ÇOK SEFER ADAY GÖSTERİLDİ

Türk edebiyatına 26 roman, 11 deneme, 9 röportaj, 2 hikaye ve şiir alanında bir yapıtı miras bırakan, Türk edebiyatının çınarı Yaşar Kemal bu mükafata birinci olarak 1973 yılında aday gösterildi.

Pek çok kere aday gösterilen Yaşar Kemal’in mükafatı kazanamasının gerisinde siyaset ve İsveçli heyetlere yapılan kulisler tesirli oldu.

Zülfü Livaneli, Nobel ödülünün küçük hesaplar ve kıskançlıklar hasebiyle Yaşar Kemal’e verilmediğini, “Sevdalım Hayat” kitabında şu sözlerle aktarmıştı:

“Bir seferinde Yaşar Kemal, Nobel Ödülü’ne çok yaklaşmıştı. En güçlü aday olarak ismi geçiyordu ve sonradan öğrendiğimize nazaran mükafatı kazanamaması için hiçbir neden yoktu. Tam o sırada kimi Türkler ve Türkiyeli Kürtler devreye girerek, Yaşar Kemal aleyhine bir dedikodu çarkı çevirdiler. İsveç akademisine, Türk edebiyatını âlâ bilmediklerini, aslında Yaşar Kemal’in Türkiye’de beşinci sınıf bir muharrir olduğunu, yalnızca o çevrilmiş olduğu için mükafatı ona vermenin haksızlık olacağını söylemişler. Bu ortada birtakım Kürtler de Yaşar Kemal’in Kürt olduğu halde Türkçe yazmasının Kürt kimliğini inkar etme manasına geldiğini öne süren bir kampanya başlattılar. Onlara nazaran Yaşar Kemal, Kürt halkının masallarını alıp Türklere mal etmekle misyonlu bir devlet yazarıydı. Lars Gustafson isimli İsveçli romancı Avusturya’da tanıştığı Diana Canetti isimli Türkiyeli bir müellifin Türkiye’de Yaşar Kemal’den daha ünlü olduğunu yazınca dayanamadım ve yazının yayımlandığı Expressen gazetesine bir açıklama gönderdim. Bu tartışmalar, esasen kıl hissesi istikrarlar üstünde duran İsveç akademisini ürküttü ve Yaşar Kemal’e verecekleri mükafatı ertelemeyi uygun görüp Patrick White’a verdiler.”

Mehmet Ali Birand’ın “32. Gün” programına konuk olan usta edebiyatçı da, konuşmasında şunları anlatmıştı:

“Ben ülkemin bölünmesini, nasıl ziyana uğramasını isteyebilirim. Ben bu ülkede bir roman lisanı yaratmaya çalışan bir adamım. Ben kanımla, sözlerimle bağlıyım bu ülkeye. Paramla, pulumla, topraklarımla bağlı değilim. Korkak bir adamım ben. Yiğit olsaydım, üstelik de dışarıda yaşamayı göze alsaydım, çok daha sert konuşabilirdim. Ben halkıma toz kondurmak istemiyorum. Dünyada azapçı bir ülke olarak tanınmak istemiyorum. Mahkeme kapılarında daima onu söyledim. Bir ülkenin toprağından, bir ülkenin insanları daha kutsaldır. Ben buna inanıyorum. Ülkemin onuruna toz getirmek istemiyorum. Bütün gayretim da buydu. Beni konuşmam için Birleşmiş Milletler’den, Avrupa Kurulu’ndan, ABD Kongresi’nden çağırdılar gitmedim. ‘Ben siyasetçi değilim, yazarım’ dedim.”

İKİ TÜRK KAZANDI

Türkiye’de Nobel Ödülü’ne sahip olan iki isim de İstanbul Üniversitesi mezunu. Bunlardan biri İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi mezunu olan Orhan Pamuk, başkası ise İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi mezunu Prof. Dr. Aziz Sancar.

Orhan Ferit Pamuk 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldü ve 54 yaşında, bu mükafatı kazanan en genç edebiyatçılardan biri oldu. Kitapları altmış üç lisana çeviri edildi, yüzden fazla ülkede yayımlandı ve 13 milyon baskı yaptı. 2006 yılında Time dergisi tarafından dünyanın en tesirli 100 bireyi ortasına seçilen Pamuk, Nobel mükafatına lâyık görülen birinci Türk’tür.

Sessiz Konut, Beyaz Kale, Kara Kitap, Yeni Hayat, Benim Adım Kırmızı, Kar, Masumiyet Müzesi, Başımda Bir Tuhaflık ve Kırmızı Saçlı Bayan, Veba Geceleri üzere romanların muharriri.

Aziz Sancar ise 2015 yılında, Tomas Lindahl ve Paul L. Modrich ile birlikte DNA tamirine ait çalışmaları nedeniyle Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü.

Aziz Sancar’a İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilen Nobel Kimya Mükafatı, Alfred Nobel’in mevt yıldönümü olan 10 Aralık’ta, düzenlenen merasimle verildi. Ödül, İsveç Hükümdarı XVI. Carl Gustaf tarafından takdim edildi. Sancar, ”Beni mükafata götüren, Atatürk’ün ve Türkiye Cumhuriyeti’nin yaptığı eğitim ihtilalidir. Hasebiyle bu mükafatın sahibi, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden Anıtkabir Müzesi’dir.” diyerek Nobel Mükafatı ile madalya ve sertifikasını Anıtkabir’e teslim etti. Ödül, Anıtkabir’deki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi’nde kendisine ayrılan özel alanda sergilenmekte.

DARON ACEMOĞLU KİMDİR

Daron Acemoğlu 1967 yılında İstanbul’da doğdu. Ermeni kökenli olan Acemoğlu’nun babası hukukçu Kevork Acemoğlu.

İlköğrenimini İstanbul Kadıköy’deki Aramyan Uncuyan Ermeni İlkokulunda tamamladıktan sonra 1986’da Galatasaray Lisesinden mezun oldu.

Lisans derecesini İngiltere’nin York Üniversitesi’nde Matematiksel İktisat ve Ekonometri Kısmı’nda (1989) tamamladı; yüksek lisans (1990) ve doktora (1992) derecelerini Londra İktisat Okulundan aldı. 1992-1993 yılları ortasında Londra İktisat Okulu’nda ders verdi. 1993’ten itibaren akademik mesleğine ABD’de Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) devam etmektedir. 2000 yılında iktisat profesörü ve 2019 yılında da, üniversitede bir öğretim üyesine verilebilecek en yüksek unvan olan enstitü profesörü unvanını aldı.

Klasik büyüme ve kalkınma teori ve modellerine farklı bir perspektifle yaklaşımı nedeniyle Toplumsal Bilimler kısmında 2013 yılı T.C. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nün, Acemoğlu’na verilmesi uygun görüldü. Acemoğlu’na mükafatı, 24 Aralık 2013 tarihinde gerçekleşen merasimde Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından verildi.

Utrecht, Bilkent, Bath, Boğaziçi ve Atina üniversiteleri ile Paris’teki Ecole Olağana Supérieure tarafından fahri doktor unvanıyla ödüllendirilen Acemoğlu’na 2019 yılında MIT tarafından “Enstitü Profesörü’, 2021 yılında İngiliz Akademisi tarafından Onur Üyesi unvanı verildi.

Acemoğlu, Review of Economics and Statistics ve Journal of Economic Growth mecmualarının yardımcı editörlüğünü yürütmekte. Bilim Akademisi üyesi olan Acemoğlu, oyun ve optimizasyon teorisi üzerine yaptığı araştırmalarıyla tanınan Asuman Özdağlar ile evlidir ve çiftin Arda ve Aras isimlerinde iki erkek çocuğu var.